Không gian mạng hiện là không gian sống, làm việc, học tập, giải trí của khoảng 78 triệu người dân Việt Nam, tương đương 79,1% dân số. Trung bình mỗi người dân Việt Nam tham gia không gian mạng 6 tiếng 23 phút mỗi ngày. Tuy nhiên, không gian này lại không an toàn.
Bên cạnh tác động tích cực, không gian mạng cũng ngày càng xuất hiện nhiều cạm bẫy khó lường. Sự phát triển nhanh về công nghệ cũng tiềm ẩn những rủi ro, đặc biệt cho nhóm đối tượng là trẻ em - vốn chưa có đầy đủ nhận thức và kỹ năng để tự bảo vệ bản thân trên môi trường mạng.
HƠN 70% TRẺ TỪNG CÓ TRẢI NGHIỆM KHÔNG MONG MUỐN KHI SỬ DỤNG INTERNET
Tại Hội thảo “Môi trường Internet an toàn: Giải pháp trong trường học”, Ông Trần Đăng Khoa, Phó Cục trưởng Phụ trách Cục An toàn thông tin (Bộ Thông tin và Truyền thông, cho biết Việt Nam đang có khoảng 24,7 triệu trẻ em, chiếm gần 25% dân số, trong đó 2/3 các em có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet. Theo thống kê, 82% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12-13 tuổi có sử dụng Internet. Con số này tăng lên 93% đối với trẻ từ 14-15 tuổi. Hoạt động trực tuyến phổ biến nhất của trẻ em là học tập; vui chơi giải trí và kết nối liên lạc với bạn bè người thân. Đáng lưu ý, có 49% trẻ em sử dụng Internet để chơi điện tử ít nhất 1 tuần/lần. Thực tế đó cho thấy, không gian mạng đang có ảnh hưởng quan trọng thế nào đối với sự phát triển của trẻ em.
Ngày nay, trẻ em được cha mẹ trang bị thiết bị di động từ rất sớm. Theo khảo sát của cha mẹ về sự an toàn trên mạng của Google trong năm 2022 cho thấy, độ tuổi trung bình trẻ em Việt Nam sở hữu điện thoại là 9 tuổi trong khi độ tuổi trung bình trẻ được trao đổi với an toàn thông tin mạng là 13 tuổi. Ông Trần Đăng Khoa cho rằng 4 năm trẻ em tương tác trên môi trường mạng mà thiếu đi các sự trao đổi với an toàn mạng là một trong những thách thức dẫn đến rủi ro trên môi trường mạng của trẻ ngày càng gia tăng.
Trong khi đó, theo thông tin được bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý và Phát triển bền vững, khảo sát sau đại dịch COVID-19 cho thấy độ tuổi trẻ em sử dụng Internet đang giảm xuống ở 6 - 7 tuổi. Và có 87% trẻ 12 - 17 tuổi sử dụng Internet ít nhất 1 lần/ngày.
Đáng chú ý, 40% trẻ em cảm thấy không an toàn khi sử dụng Internet và có hơn 70% trẻ em đã từng có trải nghiệm không mong muốn khi sử dụng Internet. Ngoài ra, theo số liệu CyberTip về các trường hợp nghi ngờ trẻ em bị bóc lột tình dục trên mạng Internet, Việt Nam chiếm 2,09% tổng số trên toàn thế giới năm 2019, và 3,88% năm 2020. Tỷ lệ này liên tục cao hơn số liệu của các quốc gia khác trong nghiên cứu Ngăn chặn hành vi gây tổn hại. Con số này cũng cao hơn dự kiến, vì Việt Nam chỉ chiếm 1,25% dân số thế giới và 1,67% dân số sử dụng Internet trên toàn cầu.
KẾT HỢP NHIỀU GIẢI PHÁP MỚI BẢO VỆ ĐƯỢC TRẺ EM TRÊN MÔI TRƯỜNG MẠNG
Theo bà Nguyễn Phương Linh, trẻ em khi đã vào mạng là đã trở thành công dân số, không thể an toàn trong sự bao bọc của cha mẹ hay của thầy cô. Chính vì vậy, bài toán bảo vệ an toàn cho trẻ em trên môi trường mạng được đặt ra cấp thiết. Hiện nay, 76,7% trẻ em được học về sử dụng Internet an toàn nhưng chủ yếu do tự học, học từ bạn bè, chỉ 53% học từ nhà trường nhưng cũng chủ yếu là kỹ năng sử dụng máy tính, công nghệ thay vì các kỹ năng số sử dụng Internet an toàn. Nhiều trẻ em chia sẻ khi gặp vấn đề, rủi ro trên môi trường mạng, trẻ thường không kể với ai, tự tìm cách khắc phục hoặc tìm đến sự giúp đỡ từ bạn bè chứ không nhờ tới sự giúp đỡ của thầy cô, cha mẹ hay các cơ quan chức năng.
Ngoài ra, nhà trường và gia đình có thể sử dụng giải pháp công nghệ để tạo ra một không gian mạng sạch hơn, an toàn hơn cho trẻ. Bà Đinh Như Hoa, Trường phòng Kiểm định, Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam (VNCERT/CC), Cục An toàn thông tin, cơ quan điều phối Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng Việt Nam, đã chỉ ra 3 giải pháp công nghệ hữu ích là công nghệ bảo vệ có sẵn trên các hệ điều hành, trình duyệt, ứng dụng; các thiết bị, ứng dụng bảo vệ trẻ em trên thiết bị đầu cuối; các ứng dụng hỗ trợ phản ánh, kiểm tra.
Ông Ngô Tuấn Anh, CEO Công ty An ninh mạng thông minh SCS cho biết trên thị trường hiện nay đã có những giải pháp công nghệ có thể giúp các trường quản lý học sinh trên Internet đơn giản và thuận tiện. Ông Ngô Tuấn Anh cũng chia sẻ về giải pháp an toàn Internet cho trường học SafeGate School do công ty phát triển áp dụng mô hình điện toán đám mây, cho phép các trường triển khai nhanh chóng và dễ dàng sử dụng với mức chi phí hợp lý hàng tháng.
Có cùng ý kiến, ông Phạm Thành Đạt, đại diện Công ty Sangfor Việt Nam cũng cho rằng với sự phát triển ngày càng nhanh của ngành CNTT, nhu cầu sử dụng máy tính của trẻ cũng tăng cao, đi cùng với đó là những thách thức đến từ bảo mật phòng lab, bảo mật khi học online, thực hành online, gian lận thi cử dành cho nhà trường. Trên thế giới hiện nay đã có giải pháp VDI (Virtual Desktop Infrastructure) để thay thế những phòng máy tính truyền thống, giúp tăng cao tính bảo mật, dễ dàng, thuận kiểm soát hành vi của trẻ.
Tuy vậy, chỉ riêng giải pháp công nghệ sẽ không thể bảo vệ trẻ hoàn toàn khỏi những nguy cơ tiềm ẩn của mạng Internet, giáo dục ý thức và đồng hành cùng trẻ em là điều vô cùng quan trọng. Theo ông Tô Hồng Nam, phó cục trưởng Cục Công nghệ thông tin, Bộ Giáo dục và Đào tạo, dựa trên khung quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhà trường có thể xây dựng các quy tắc sử dụng mạng Internet. Bên cạnh đó, không chỉ học sinh mà bản thân giáo viên, phụ huynh cũng cần được tuyên truyền nâng cao nhận thức, bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về nguy cơ tiềm ẩn trong không gian mạng và những hậu quả.
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 830/TTg-CP về Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 – 2025”. Đây là lần đầu tiên Việt Nam ban hành một Chương trình ở cấp quốc gia riêng vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Quyết định 830/QĐ-TTg không chỉ tập trung vào vấn đề bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng mà còn mong muốn thúc đẩy phát triển các sản phẩm, ứng dụng, công cụ, để giúp để trẻ em truy cập, khai thác nguồn tài nguyên trực tuyến một cách chủ động, hiệu quả và an toàn.
Google translate