Cơ quan phòng chống rửa tiền được phép truy vết dòng tiền người mua vàng

Trao đổi với VnEconomy, phó tổng giám đốc một trong số 4 ngân hàng bán vàng SJC cho biết từ 3-5/6, ngân hàng ghi nhận một số người đăng ký mua vàng miếng SJC số lượng lớn. Tuy nhiên, chủ trương của ngân hàng này là đảm bảo mọi người đều được mua vàng nên ngân hàng cũng hạn chế số lượng. Sau này, khi nhu cầu ổn định thì có thể mọi người sẽ được mua với khối lượng nhiều hơn. Trong 2 ngày đầu (3 và 4/6), ngân hàng này chỉ bán cho mỗi người 2 lượng. Đến 5/6, ngân hàng tăng lên mỗi người có thể mua 4-5 lượng vàng miếng SJC.

“Những ngày đầu, mọi người đến đông mà ngân hàng chỉ bán cho nhóm ít khách hàng đã hết vàng thì sẽ tạo ra tâm lý đám đông rất phức tạp”, phó tổng giám đốc ngân hàng trên nói với VnEconomy.

THÔNG TIN NGƯỜI MUA ĐƯỢC CHUYỂN TỚI CỤC PHÒNG, CHỐNG RỬA TIỀN

Sau 4 ngày các ngân hàng thương mại Nhà nước triển khai bán vàng SJC, VnEconomy ghi nhận những khách hàng mua vàng miếng SJC với giá trị từ 400 triệu đồng trở lên (tương đương 5 lượng vàng) phải khai báo nguồn tiền hoặc nguồn tài sản trong giao dịch vàng này đến từ đâu. Khách hàng có tên làm việc cụ thể tại tổ chức nào, địa chỉ trụ sở ở đâu, mức thu nhập trung bình hàng tháng trong vòng 6 tháng gần nhất của khách mua vàng như thế nào...

Theo luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW, căn cứ vào các quy định trên, tổ chức kinh doanh vàng (bao gồm các ngân hàng thương mại, các công ty kinh doanh vàng, các công ty trung gian thanh toán) phải tăng cường thu thập, cập nhật, xác minh thông tin nhận biết khách hàng theo quy định về phòng chống rửa tiền của Ngân hàng Nhà nước, mục đích nhằm đảm bảo việc nhận biết giao dịch của khách hàng được thực hiện phù hợp với các thông tin về khách hàng, hoạt động kinh doanh, mức độ rủi ro về rửa tiền và nguồn gốc tài sản của khách hàng.

Đối với khách hàng mua vàng với giá trị từ 400 triệu đồng trở lên, ngoài các thông tin nhận dạng cơ bản, ngân hàng sẽ yêu cầu thêm thông tin về nguồn tiền/nguồn tài sản cũng như thu nhập trung bình hàng tháng. "Mục đích của việc yêu cầu khai báo thông tin này là giúp các tổ chức kinh doanh vàng xác định rủi ro rửa tiền trong các giao dịch vàng; ngăn chặn việc sử dụng vàng để rửa tiền; bảo vệ khách hàng khỏi những rủi ro liên quan đến rửa tiền”, luật sư Nguyễn Thanh Hà nói. 

Lãnh đạo một ngân hàng cho biết tại 4 điểm bán vàng miếng của ngân hàng này, cán bộ ngân hàng chưa thể phát hiện ngay các giao dịch đáng ngờ để ngăn chặn. Tuy nhiên, ngân hàng tiến hành thu thập, tổng hợp tất cả dữ liệu từ số căn cước công dân, các giấy tờ tuỳ thân của người mua và gửi đến Cục Phòng, chống rửa tiền của Ngân hàng Nhà nước.

Hiện tại, để đảm bảo quyền lợi công bằng với mọi khách hàng đến giao dịch, một số ngân hàng chỉ bán cho mỗi khách hàng tối đa 4-5 lượng vàng.

Tại Agribank, do lường trước những nơi nào có đông khách hàng nên ngân hàng dự trữ nhiều vàng hơn. Ví dụ, điểm giao dịch số 2 Láng Hạ (Hà Nội) cũng là hội sở của Agribank, vị trí thuận tiện sẽ thu hút nhiều người tới nên ngân hàng cũng chuẩn bị các phương án để đảm bảo đáp ứng nhu cầu của người dân.

Theo lãnh đạo Agribank, nếu Ngân hàng Nhà nước tiếp tục triển khai chủ trương bán vàng cho người dân như hiện nay thì sang tuần sau (10/6 – PV) thị trường vàng sẽ “nguội”.

“Hiện, Agribank cũng đang đánh giá nhu cầu để mở rộng thêm các điểm bán vàng miếng SJC ngoài 4 điểm đang triển khai. Việc mở rộng này nhằm tránh tập trung quá đông người ở một chi nhánh sẽ ảnh hưởng tới các giao dịch thông thường của ngân hàng”, Phó Tổng giám đốc Agribank thông tin. 

GIAO DỊCH MUA BÁN VÀNG TIỀM ẨN NHIỀU NGUY CƠ RỬA TIỀN

Luật sư Nguyễn Thanh Hà cho rằng giao dịch mua bán vàng tiềm ẩn nhiều nguy cơ rửa tiền vì những đặc điểm như: tính thanh khoản cao, giá trị lớn và tính phi tập trung. Tính thanh khoản là một đặc điểm nổi trội của thị trường vàng, vốn sẽ mang lại nhiều lợi ích cho các nhà đầu tư và nền kinh tế nói chung. Vàng có thể được mua bán nhanh chóng và dễ dàng trên nhiều kênh giao dịch khác nhau. Các giao dịch vàng thường được thực hiện nhanh chóng và hiệu quả, với thời gian thanh toán ngắn. Vàng là tài sản phi kỹ thuật số, những thông tin nhận dạng riêng rất dễ chỉnh sửa, xóa bỏ.

Do đó, khó có thể theo dõi nguồn gốc của vàng và xác định danh tính của những người sở hữu nó. Vàng cũng được chấp nhận rộng rãi trên toàn thế giới như một kho lưu trữ giá trị và kênh thanh toán. Điều này giúp cho tội phạm dễ dàng chuyển đổi tiền bất hợp pháp thành vàng và che giấu nguồn gốc của tiền.

Cũng theo Luật sư Nguyễn Thanh Hà, để hạn chế nguy cơ rửa tiền trong giao dịch vàng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, tổ chức kinh doanh vàng và khách hàng. Ngoài ra, khách hàng cũng cần nâng cao cảnh giác và thực hiện các biện pháp tự bảo vệ khi giao dịch vàng, như lựa chọn tổ chức kinh doanh vàng uy tín để thực hiện giao dịch; cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin theo yêu cầu của tổ chức kinh doanh vàng; giữ lại hóa đơn, chứng từ liên quan đến giao dịch mua bán vàng; báo cáo cho cơ quan chức năng nếu nghi ngờ có hoạt động rửa tiền diễn ra...

 

"Điểm mấu chốt trong hoạt động phòng chống rửa tiền của các quốc gia như Anh, Mỹ, Úc là vai trò và nghĩa vụ của các ngân hàng, các công ty kinh doanh vàng hay các công ty trung gian thanh toán. Theo đó, để làm tốt vai trò của mình, các tổ chức này buộc phải chủ động phối hợp với các cơ quan có chức năng tổ chức tập huấn về kỹ năng nhận diện, nhận biết về các hành động rửa tiền. Đồng thời phải cải thiện hệ thống lưu giữ chứng từ; xây dựng cơ chế sàng lọc các giao dịch tiền mặt lớn và giao dịch tiền mặt nhiều lần liên tục; xây dựng báo cáo tự động để có thể báo cáo kịp thời những hành động đáng ngờ cho cơ quan có thẩm quyền. Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia này trong việc hoàn thiện pháp luật về phòng, chống rửa tiền nói chung và trong hoạt động kinh doanh vàng nói riêng".

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI, tin tưởng các biện pháp tăng cường thanh, kiểm tra việc xuất hoá đơn trong kinh doanh vàng; yêu cầu người mua khai báo thông tin theo đúng quy định về phòng, chống rửa tiền sẽ cải thiện đáng kể sự minh bạch của thị trường vàng. Từ đó, những dòng tiền đầu cơ, tiền “bẩn” cũng e dè khi có ý định tìm đến vàng để ẩn náu.

“Dữ liệu của ngân hàng thì quản lý, truy vết rất thuận tiện và dễ dàng, chính xác. Đồng thời, khả năng lưu trữ dữ liệu lâu dài. Do đó, chỉ cần  đảm bảo chấp hành tuân thủ nghiêm chỉnh quy định về khai báo thông tin thì hoàn toàn có thể điều tiết được cung - cầu và phòng chống đầu cơ và rửa tiền. Sau này có vấn đề gì thì Ngân hàng Nhà nước rất dễ truy suất dòng tiền để tìm ra những cái đồng tiền “bẩn”, tiền bất hợp pháp”, Luật sư Trương Thanh Đức nói.

Ngoài ra, Luật sư Đức cũng cho rằng về lâu dài, Nhà nước cần có các giải pháp để giảm sự ảnh hưởng của thị trường vàng tới nền kinh tế, mà mấu chốt là thay đổi thói quen tích trữ vàng vật chất của người dân.

Theo ông Đức, vàng chỉ đơn thuần là phương tiện tích trữ chứ không có tác động lan toả, kích thích tăng trưởng kinh tế như nhiều kênh đầu tư khác. Do đó, vàng vật chất chỉ nên chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong danh mục tích luỹ/đầu tư của mỗi cá nhân hoặc gia đình.

“Nếu ai cũng nghĩ vàng có giá trị, đầu tư vào nó ổn định, chắc chắn rồi đổ xô đi mua vàng thì nền kinh tế không có nguồn lực để tăng trưởng”, Luật sư Đức nói.