Chỉ chưa đầy một năm sau khi Liên minh Châu Âu (EU) thông qua các quy định nhằm kiểm soát rủi ro từ trí tuệ nhân tạo (AI), những quy định này đã bắt đầu vấp phải sự phản đối. Trong bối cảnh chính trị thay đổi và ngành công nghiệp gây sức ép mạnh mẽ, EU đang cân nhắc điều chỉnh lại đạo luật vốn đã được thương thảo rất kỹ lưỡng trước đó.
Động thái này khiến các tổ chức vận động vì an toàn AI lên tiếng cảnh báo, đồng thời tạo ra sự bất ổn mới – một số hiệp hội ngành cho rằng điều này có thể làm giảm sức hấp dẫn đầu tư vào Châu Âu.
TRỌNG TÂM ĐÃ CHUYỂN TỪ ĐẢM BẢO AN TOÀN SANG BẮT KỊP CÁC CÔNG TY MỸ VÀ TRUNG QUỐC
Theo trang Politico, khi luật AI của EU được thống nhất, các quan chức và nhà lập pháp EU đã ca ngợi nỗ lực kéo dài nhiều năm, hy vọng thiết lập một tiêu chuẩn toàn cầu nhằm bảo vệ nhân loại khỏi những công nghệ nguy hiểm. Tuy nhiên, trọng tâm hiện đã chuyển từ đảm bảo an toàn sang việc bắt kịp các công ty Mỹ và Trung Quốc đang dẫn đầu cuộc đua AI. Bộ luật AI danh giá của EU đang đứng trước nguy cơ bị điều chỉnh, như một phần trong nỗ lực của Brussels nhằm đơn giản hóa các quy định và giảm bớt yêu cầu đối với doanh nghiệp.
Trong khi các nhà vận động quyền kỹ thuật số cảnh báo rằng sự thay đổi này có thể dẫn đến thảm họa công nghệ, chính ngành công nghiệp cũng đang mâu thuẫn về sự thiếu quyết đoán của EU.
“Nếu muốn áp dụng quy định, hãy thực thi nó; nếu muốn tạm dừng, hãy rõ ràng tạm dừng”, Tomasz Snażyk, Giám đốc điều hành của nhóm doanh nghiệp Ba Lan AI Chamber, nói. “Mọi người muốn biết chắc chắn điều gì đang xảy ra”.
Nghị sĩ Kim van Sparrentak thuộc đảng Xanh Hà Lan, người ủng hộ việc thực thi các quy định mà chính bà đã tham gia đàm phán, cảnh báo về nguy cơ kìm hãm việc ứng dụng công nghệ trong bối cảnh chỉ 13% doanh nghiệp tại Châu Âu được cho là sử dụng AI một cách hiệu quả. “Chừng nào chúng ta chưa có một Đạo luật AI được thực thi, các hệ thống trên thị trường vẫn sẽ hoạt động mà không rõ liệu chúng có vận hành tốt hay an toàn hay không. Điều này là cốt lõi nếu chúng ta muốn đảm bảo nhiều doanh nghiệp bắt đầu sử dụng AI”, bà Sparrentak nói.
Ngược lại, các gã khổng lồ công nghệ, được chính phủ Mỹ hậu thuẫn, lập luận rằng việc trì hoãn – ít nhất là trong ngắn hạn – là cần thiết để ngành công nghiệp có đủ thời gian tuân thủ. “Việc hoãn lại là điều thiết yếu… để các công ty có đủ thời gian chuẩn bị”, nhóm vận động hành lang CCIA nêu trong một tài liệu gần đây.
LO NGẠI NGÀY CÀNG TĂNG
Vào tháng 1, các công ty công nghệ lớn đã giành được một đồng minh quyền lực từ Nhà Trắng khi chính quyền của Donald Trump phản đối Đạo luật AI của EU. Tuy nhiên, việc Ủy viên phụ trách chủ quyền công nghệ của Ủy ban Châu Âu, bà Henna Virkkunen, trong tháng này mở ra khả năng tạm dừng triển khai đạo luật vẫn là một bất ngờ lớn.
Mặc dù bộ quy định AI của EU đã trở thành luật vào tháng 8/2024, nhưng nó chỉ được áp dụng dần dần: Một số hoạt động AI đã bị cấm từ tháng 2/2025, nhưng các quy định mới đối với các ứng dụng AI rủi ro cao sẽ chỉ có hiệu lực vào năm 2026 hoặc 2027. Tuy nhiên, mốc thời gian này có thể bị tạm dừng, bà Virkkunen phát biểu trước các bộ trưởng EU tại Luxembourg vào ngày 6/6. “Nếu chúng ta thấy các tiêu chuẩn và hướng dẫn… chưa sẵn sàng đúng thời hạn, chúng ta không nên loại trừ khả năng hoãn một số phần của Đạo luật AI”, bà nói.
Nỗi lo ngại càng gia tăng khi Ủy ban Châu Âu đang tiến hành xem xét cách đơn giản hóa tất cả các quy định kỹ thuật số, dự kiến được trình bày vào tháng 12. Bà Virkkunen đã nhiều lần nhấn mạnh rằng việc này sẽ tập trung vào các quy định về AI, an ninh mạng và dữ liệu. Kilian Gross, một quan chức cấp cao trong Văn phòng AI của Ủy ban, cũng để ngỏ khả năng thực hiện các thay đổi “có mục tiêu” đối với Đạo luật AI.
Điều này đã gây ra sự thất vọng từ các nhà vận động và nhà lập pháp. “Chúng tôi vô cùng lo ngại về những nỗ lực đang diễn ra nhằm nới lỏng các điều khoản quan trọng của Đạo luật AI”, Blue Duangdjai Tiyavorabun, cố vấn chính sách tại EDRi – tổ chức vận động quyền kỹ thuật số, cho biết. “Tầm nhìn tương lai của Châu Âu không nên được xây dựng trên việc phá bỏ các biện pháp bảo vệ pháp lý đã đạt được khó khăn chỉ trong vài tháng”.
Các nhà lập pháp dự kiến sẽ chất vấn bà Virkkunen trong một cuộc họp của nhóm nghị sĩ giám sát việc thực thi Đạo luật AI. “Khả năng tạm dừng này sẽ là chủ đề chính trong cuộc họp”, nghị sĩ tự do người Ireland Michael McNamara, đồng chủ trì cuộc họp, nói. “Việc hủy bỏ hoàn toàn mọi thứ có nguy cơ giống như đổ cả nước lẫn đứa trẻ đi”, ông cảnh báo.
NGUY CƠ ĐÁNH MẤT VỊ THẾ DẪN ĐẦU
Sự do dự này có thể là dấu chấm hết cho cái gọi là “hiệu ứng Brussels” – ý tưởng rằng các quy định công nghệ của EU mang tính tiên phong và có tác động toàn cầu. Nếu Châu Âu thành công trong việc phát triển các công ty AI nội địa có thể cạnh tranh với các công ty hàng đầu của Mỹ, đó sẽ là một chiến thắng lớn cho mục tiêu chính sách công nghiệp của khối. Tuy nhiên, EU phải làm điều này mà không làm lung lay khả năng quản lý của mình.
Ủy ban cần “phát tín hiệu rằng đây là luật của chúng ta và đây là điều chúng ta đại diện,” bà Sparrentak nhấn mạnh.
Một phần vấn đề nằm ở chỗ các công ty cần các tiêu chuẩn và hướng dẫn cụ thể hơn để tuân thủ một số yêu cầu của đạo luật, như tính minh bạch của mô hình AI và việc giữ con người trong vòng kiểm soát. Tuy nhiên, những hướng dẫn này từ Ủy ban Châu Âu vẫn chưa được công bố. Điều này đã khiến các nhóm ngành vốn đã phản đối đạo luật công khai kêu gọi hoãn thực thi. Chính phủ Mỹ cũng đã yêu cầu tạm dừng triển khai trong phản hồi gửi tới Ủy ban Châu Âu vào tháng 4/2025.
Người phát ngôn Ủy ban Châu Âu Thomas Regnier khẳng định Ủy ban vẫn “hoàn toàn cam kết với các mục tiêu chính của Đạo luật AI” nhưng bổ sung rằng trong quá trình đơn giản hóa các quy định kỹ thuật số, “tất cả các phương án vẫn đang được xem xét.”
Tình thế tại EU đang khiến ngành công nghiệp đau đầu, đe dọa làm suy yếu tham vọng dẫn đầu toàn cầu về quản trị AI của khối, trong bối cảnh cuộc đua công nghệ ngày càng khốc liệt.
Google translate