Hoạt động giám sát giao dịch chứng khoán: 25 năm song hành cùng với sự phát triển của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM

Trong suốt 25 năm hình thành và phát triển, Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), mà tiền thân là Trung tâm Giao dịch chứng khoán TP.HCM, đã trưởng thành vượt bậc và đạt được nhiều thành tích ấn tượng song hành cùng với những bước chuyển mình ngày càng lớn mạnh của thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam. Quy mô và chất lượng hàng hóa trên thị trường không ngừng tăng trưởng, phương thức giao dịch ngày càng hiện đại, thông tin luôn được cung cấp kịp thời cho các nhà đầu tư, số lượng nhà đầu tư trong và ngoài nước không ngừng được mở rộng.

Để đạt được những thành tựu trên, trong suốt quá trình hoạt động, HOSE luôn chú trọng và quan tâm đến công tác giám sát giao dịch. Đây là một trong những hoạt động quan trọng của Sở trong việc đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của TTCK, từ đó góp phần gia tăng niềm tin của nhà đầu tư, thu hút thêm nhiều nguồn vốn trong và ngoài nước phục vụ phát triển kinh tế đất nước.

PHÁT TRIỂN CÙNG TỐC ĐỘ TĂNG TRƯỞNG CỦA THỊ TRƯỜNG

Ngay từ những ngày đầu thành lập, HOSE đã xác định rõ vai trò của công tác giám sát giao dịch, là hoạt động cần phải được chú trọng để tạo dựng niềm tin cho nhà đầu tư trong một thị trường non trẻ.

Giai đoạn 2000-2005 là thời kỳ xây dựng nền móng, khi thị trường còn sơ khai, số lượng cổ phiếu niêm yết hạn chế, giao dịch chủ yếu bằng tay, thời gian giao dịch theo phiên trong tuần, khối lượng và giá trị giao dịch thấp, hoạt động giám sát chủ yếu được thực hiện theo phương thức thủ công, thông qua việc phân tích dữ liệu giao dịch hằng ngày. Tuy nhiên, chính giai đoạn sơ khai đã làm nền tảng cho công tác giám sát sau này thông qua việc xây dựng các quy trình giám sát, tiêu chí cảnh báo giao dịch bất thường và cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), HOSE và các thành viên thị trường.

Từ sau năm 2005, đặc biệt là giai đoạn 2010-2025, TTCK Việt Nam đã có sự tăng trưởng mạnh mẽ cả về số lượng doanh nghiệp niêm yết, nhà đầu tư, sản phẩm tài chính và thanh khoản, dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước không ngừng đổ vào thị trường. Trong giai đoạn này, nhiều giải pháp kỹ thuật về giao dịch đã được triển khai như khớp lệnh liên tục, giao dịch trực tuyến, kéo dài thời gian giao dịch, thay đổi biên độ dao động trong ngày… cùng với sự ra đời của các bộ chỉ số, sản phẩm ETF, chứng quyền có bảo đảm đã góp phần làm cho thanh khoản không ngừng tăng lên, thu hút thêm nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đến với thị trường, từ đó khối lượng và giá trị giao dịch đã tăng lên đáng kể, đặc biệt là phát sinh những phiên giao dịch biến động mạnh. Điều này đã đặt ra thách thức lớn cho công tác giám sát giao dịch.

Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong công tác giám sát, HOSE đã chủ động tăng cường năng lực giám sát thông qua việc bổ sung nguồn nhân lực, cử đi đào tạo trong và ngoài nước, mời các chuyên gia giám sát tại các thị trường phát triển tham gia đào tạo đội ngũ giám sát tại HOSE, Song song đó, hệ thống công nghệ thông tin phục vụ công tác giám sát cũng đã được quan tâm đầu tư, điều này đã giúp tự động hóa nhiều khâu trong quy trình giám sát và hỗ trợ phát hiện sớm các hành vi có dấu hiệu vi phạm.

Bên cạnh đó, trong giai đoạn này, các văn bản quy phạm pháp luật về xử lý các hành vi vi phạm trên TTCK (bao gồm xử lý hành chính và hình sự) cũng thường xuyên được rà soát, chỉnh sửa, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản nhằm đáp ứng thực tiễn phát triển của TTCK, góp phần ngày càng hoàn thiện mô hình giám sát từ khâu phát hiện đến khâu xử lý vi phạm.

BƯỚC TIẾN LỚN TRONG CÔNG TÁC GIÁM SÁT GIAO DỊCH

Việc đưa vào vận hành chính thức hệ thống công nghệ thông tin mới cho TTCK (hệ thống KRX) từ ngày 05/05/2025 không chỉ đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ về hạ tầng công nghệ giao dịch chứng khoán mà còn được kỳ vọng hơn nữa trong công tác giám sát nhằm đảm bảo tính minh bạch và bảo vệ nhà đầu tư.

Với những điểm nổi bật như công cụ phân tích dữ liệu tiên tiến, tiêu chí cảnh báo mới, giám sát theo thời gian thực… của hệ thống KRX, cho phép hoạt động giám sát theo dõi giao dịch của từng nhà đầu tư, từng tài khoản, từng lệnh và từng thời điểm, được kỳ vọng giúp phát hiện sớm các hành vi có dấu hiệu vi phạm như thao túng giá, tạo cung cầu ảo, giao dịch nội gián, không tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin và báo cáo trước khi giao dịch của người nội bộ, người có liên quan, cổ đông lớn... từ đó việc xử lý vi phạm được thực hiện nhanh chóng, hiệu quả, góp phần duy trì tính kỷ cương, kỷ luật trong giao dịch chứng khoán, đảm bảo công bằng và hiệu quả cho thị trường.

Trải qua 25 năm hoạt động, hoạt động giám sát của HOSE không ngừng được cải thiện và đổi mới theo hướng hiện đại, từ cơ bản đến chuyên sâu, từ hậu kiểm tiến đến chủ động ngăn ngừa, phát hiện và kịp thời báo cáo Sở Giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX), UBCKNN, từ thủ công đến dần áp dụng hệ thống công nghệ thông tin trong giám sát, góp phần mang lại niềm tin, tính minh bạch, công bằng và hiệu quả cho thị trường.

ĐẢM BẢO TÍNH MINH BẠCH VÀ BẢO VỆ NHÀ ĐẦU TƯ 

Minh bạch thông tin là yếu tố cơ bản của TTCK, nền tảng cho sự phát triển bền vững và thu hút các thành viên đến với thị trường. Thông qua hoạt động giám sát giao dịch, cơ quan quản lý sẽ kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm, từ đó tính minh bạch và công bằng được đảm bảo, góp phần bảo vệ nhà đầu tư và các chủ thể tham gia thị trường.

Trong suốt 25 năm qua, HOSE đã phát hiện và kịp thời báo cáo UBCKNN xử lý hàng trăm vụ việc có dấu hiệu vi phạm về giao dịch bao gồm các hành vi như: không tuân thủ nghĩa vụ công bố thông tin và báo cáo trước khi giao dịch của người nội bộ, người có liên quan, cổ đông lớn, thao túng và làm giá... Bên cạnh đó, HOSE cũng chú trọng công tác tuyên truyền và phổ biến quy định pháp luật về chứng khoán và TTCK cho các thành viên thị trường, nhằm nâng cao nhận thức về tuân thủ pháp luật, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp niêm yết và công ty chứng khoán, đã trở thành một phần quan trọng trong việc duy trì sự ổn định và lòng tin cho thị trường.

Thông qua hoạt động giám sát giao dịch, việc phát hiện và báo cáo kịp thời UBCKNN xử lý các hành vi vi phạm không chỉ góp phần đảm bảo tính hiệu quả của thị trường, bảo vệ giá trị cổ phiếu niêm yết mà còn khẳng định uy tín và sự chuyên nghiệp của HOSE. Thực tế cho thấy, HOSE là nơi hội tụ các doanh nghiệp niêm yết hàng đầu, có quy mô vốn lớn và thu hút dòng vốn đầu tư lớn trong và ngoài nước.

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIÁM SÁT GIAO DỊCH

Nâng cao chất lượng công tác giám sát là yếu tố then chốt và điều kiện tiên quyết để gia tăng niềm tin và bảo vệ tính minh bạch, công bằng và hiệu quả của thị trường. Nhận thức được tầm quan trọng của công tác giám sát, cơ quan quản lý luôn chú trọng và quan tâm đến việc nâng cao chất lượng công tác giám sát thông qua các hoạt động sau:

Về đào tạo nguồn nhân lực: nhân sự ở bộ phận giám sát thường xuyên được cử đi đào tạo trong và ngoài nước, chương trình đào tạo không chỉ dừng ở các kiến thức nền tảng mà còn cập nhật những kiến thức thực tiễn cũng như xu hướng mới trong giao dịch chứng khoán như: giao dịch điện tử và công nghệ tài chính, phân tích dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong công tác giám sát, các hành vi gian lận và vi phạm phổ biến...

Về hợp tác quốc tế: với sự phát triển mạnh mẽ của dòng vốn ngoại, các hành vi có dấu hiệu vi phạm không còn bị giới hạn trong một quốc gia mà còn có thể được thực hiện thông qua nhiều thị trường khác nhau với thủ đoạn ngày càng tinh vi và phức tạp. Vì vậy, đẩy mạnh hợp tác quốc tế với các cơ quan quản lý về TTCK trên thế giới không chỉ giúp cho cơ quan quản lý được tiếp cận học hỏi và cập nhật những kiến thức cũng như các hành vi vi phạm ở các thị trường phát triển, mà còn là cơ hội phối hợp trong công tác giám sát xuyên biên giới.

Phối hợp với công ty chứng khoán: công ty chứng khoán là đơn vị giám sát tuyến đầu, với vai trò là đơn vị môi giới, quản lý tài khoản và trực tiếp thực hiện lệnh giao dịch cho khách hàng, các công ty chứng khoán là nơi đầu tiên có khả năng phát hiện các dấu hiệu bất thường trong giao dịch. Do đó, việc phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý với các công ty chứng khoán là cần thiết để kịp thời phát hiện, cảnh báo và xử lý các vi phạm.

VỮNG NIỀM TIN TỪ GIÁ TRỊ CỐT LÕI CỦA HOSE

Công tác giám sát giao dịch chứng khoán tại HOSE với 25 năm không ngừng hoàn thiện, đổi mới và thích ứng, là hành trình song hành kiên định cùng sự phát triển của HOSE và TTCK Việt Nam. HOSE đã, đang và sẽ tiếp tục nỗ lực nhằm kiến tạo một môi trường giao dịch công bằng và hiệu quả, kịp thời phát hiện các hành vi có dấu hiệu vi phạm và báo cáo cho cơ quan quản lý, không để ảnh hưởng tiêu cực lan rộng trên thị trường. Đó cũng là quá trình hiện thực hóa tinh thần “Nâng giá trị – Vững niềm tin” không chỉ bằng lời nói mà bằng những hành động cụ thể, kịp thời, trách nhiệm và hiệu quả.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, với mục tiêu nâng hạng và hướng đến tương lai, HOSE sẽ tiếp tục giữ vững vai trò là trung tâm thị trường vốn quốc gia, trong đó giám sát giao dịch sẽ tiếp tục là công tác quan trọng góp phần bảo đảm sự minh bạch, công bằng, để TTCK Việt Nam vươn xa, phát triển bền vững và hội nhập toàn cầu.

Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 26-2025 phát hành ngày 30/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:  

https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1473