Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đã được Quốc hội Khóa XV thông qua sáng 29/6. Luật mới đã điều chỉnh, bổ sung nhiều quy định liên quan đến lương hưu của người lao động.
Về mức lương hưu hằng tháng, báo cáo giải trình, tiếp thu dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết có ý kiến đề nghị cần điều chỉnh mức lương hưu khởi điểm của lao động nam cho phù hợp hơn.
Do đó, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý, theo hướng quy định tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nam có 15 năm đóng bảo hiểm xã hội là 40%.
Sau đó tính thêm 1% cho thêm mỗi năm đóng thêm đối với thời gian đến dưới 20 năm đóng bảo hiểm xã hội.
Quy định này nhằm giảm tác động bất lợi đối với lao động nam về mức hưởng lương hưu hằng tháng.
Như vậy, với quy định điều chỉnh mới được thông qua, mức chênh lệch về tỷ lệ hưởng lương hưu giữa nam và nữ là 5% khi có cùng thời gian tham gia bảo hiểm xã hội là 15 năm. Hiện lao động nữ đóng bảo hiểm xã hội tương ứng 15 năm được hưởng tỷ lệ 45%.
Để hưởng tỷ lệ lương hưu tối đa 75%, hiện lao động nữ cần tham gia bảo hiểm xã hội từ đủ 30 năm, lao động nam là 35 năm.
Về điều chỉnh lương hưu, có ý kiến đề nghị bổ sung quy định điều chỉnh lương hưu đối với đối tượng có mức lương hưu thấp, và nghỉ hưu trước năm 1995 để phù hợp với tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội.
Tiếp thu ý kiến đại biểu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo chỉnh lý theo hướng bổ sung quy định: “Điều chỉnh mức tăng lương hưu thỏa đáng đối với đối tượng có mức lương thấp, và nghỉ hưu trước năm 1995, bảo đảm thu hẹp khoảng cách chênh lệch lương hưu giữa những người nghỉ hưu ở các thời kỳ”.
Liên quan đến mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp một lần, và điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, có ý kiến đề nghị đánh giá tác động kỹ lưỡng tác động của việc thực hiện cải cách chính sách tiền lương, việc giải quyết phát sinh chênh lệch giữa người nghỉ lương hưu trước và sau ngày 1/7/2024.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội thấy rằng, Chính phủ đã có Báo cáo số 234/BC-CP ngày 25/5/2024 về tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật và Báo cáo số 329/BC-CP ngày 21/6/2024 về các nội dung cải cách tiền lương, điều chỉnh lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công và trợ cấp xã hội từ ngày 1/7/2024 gửi các đại biểu Quốc hội.
Trong đó, nêu rõ việc thực hiện chính sách cải cách tiền lương sẽ theo lộ trình phù hợp với thực tế, chưa bãi bỏ ngay mức lương cơ sở, và hệ số lương hiện nay.
Từ đó, không có sự biến động, thay đổi lớn, dẫn đến việc phải điều chỉnh ngay cách tính mức bình quân tiền lương tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.
Bên cạnh đó, Luật giao Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định các chế độ bảo hiểm xã hội bị tác động khi cải cách tiền lương, để bảo đảm quyền lợi của người lao động. Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xin phép Quốc hội cho giữ quy định như dự thảo Luật.
Theo đó, người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương này, thì tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của số năm đóng bảo hiểm xã hội trước khi nghỉ hưu như sau:
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trước ngày 1/1/1995, thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 5 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/1995, đến ngày 31/12/2000, thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 6 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 1 /1/2001, đến ngày 31/12/2006, thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 8 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/2007, đến ngày 31/12/2015, thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 10 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 1/1/2016, đến ngày 31/12/2019 thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 15 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 1/1/2020, đến ngày 31/12/2024 thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của 20 năm cuối trước khi nghỉ hưu.
Bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 1/1/2025 trở đi, thì tính bình quân của tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội.
Người lao động có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định, thì tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội của toàn bộ thời gian.
Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định, thì tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội chung của các thời gian.
Ngoài ra, có ý kiến đề nghị thay đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội làm căn cứ tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần.
Về vấn đề này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng cách tính mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần là yếu tố có tính chất quyết định đối với công thức tính lương hưu. Đồng thời, tác động trực tiếp đến quyền lợi của người tham gia, và khả năng cân đối Quỹ Bảo hiểm xã hội.
Việc thay đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội làm căn cứ tính lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội một lần cần được có đánh giá toàn diện, tổng thể.
Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) sau khi được tiếp thu, chỉnh lý gồm 11 chương, 141 điều, (tăng 1 chương và 5 điều so với dự thảo Luật do Chính phủ trình; tăng 2 chương và 16 điều so với Luật hiện hành) cùng 9 nhóm điểm mới như sau:
(1) Quy định chế độ trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách Nhà nước bảo đảm, trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi.
(2) Thể hiện liên kết tầng trong hệ thống bảo hiểm xã hội, bằng việc quy định chế độ trợ cấp hằng tháng cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội. Trong thời gian hưởng trợ cấp này, được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách Nhà nước đóng.
(3) Mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.
(4) Mở rộng quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm xã hội, như giảm điều kiện về số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng; người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản.
(5) Dành riêng 1 chương để quy định quản lý thu, đóng bảo hiểm xã hội; làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng.
(6) Quy định cụ thể về “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”.
(7) Quy định cụ thể hơn về đầu tư và quản lý Quỹ Bảo hiểm xã hội, việc duyệt, thẩm định, phê chuẩn quyết toán chi tổ chức và hoạt động bảo hiểm xã hội.
(8) Đơn giản hóa thủ tục hành chính về bảo hiểm xã hội, giao dịch điện tử trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, và về đánh giá sự hài lòng của người dân đối với việc tổ chức thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội.
(9) Bổ sung quy định về hợp tác quốc tế, và quy định rõ hơn trách nhiệm quản lý nhà nước của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Tài chính.
Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025.
Google translate