M&A lĩnh vực tài chính tiêu dùng “ấm” trở lại?

Sau rất nhiều đồn đoán, vào cuối tháng 4/2021, thương vụ chuyển nhượng 49% vốn điều lệ tại FE Credit giữa VPBank và Công ty tài chính tiêu dùng SMBC CF thuộc Tập đoàn SMBC (Nhật Bản) đã chính thức hoàn tất với giá trị chuyển nhượng lên tới 1,4 tỷ USD, mức cao nhất trong ngành tài chính ngân hàng tại Việt Nam từ trước tới nay.

TÀI CHÍNH TIÊU DÙNG VIỆT HẤP DẪN NHÀ ĐẦU TƯ NGOẠI

Mặc dù thương vụ được đồn đoán từ khá lâu nhưng theo TS. Quách Mạnh Hào, giảng viên Đại học Bristol (Anh quốc), giá trị của thương vụ là một sự “bất ngờ” bởi trước đó hàng loạt các vụ bán công ty tài chính tiêu dùng với cùng tỷ lệ cho đối tác nước ngoài chỉ xoay quanh con số 200 triệu USD.

Theo ông Hào, con số 1,4 tỷ USD cho 49% cổ phần của FE Credit (tức định giá FE Credit tới 2,8 tỷ USD) mà SMBC CF trả cho VP Bank cho thấy đối tác từ Nhật Bản có cách nhìn giá trị cộng hưởng rất khác về FE Credit.

“Nhiều năm trở lại đây, FE Credit luôn nắm giữ hơn 50% thị phần và luôn là “gà đẻ trứng vàng” của VPBank khi đóng góp 45 - 50% vào tổng lợi nhuận hợp nhất của ngân hàng giai đoạn 2016 – 2019 nhờ việc duy trì hàng triệu hợp đồng mới/năm và kiểm soát nợ xấu ở mức hợp lý”, ông Hào phân tích và cho rằng FE Credit được “nâng giá” từ chính những giá trị cộng hưởng này.

Theo giới quan sát, thương vụ thành công không chỉ nhờ những yếu tố nội tại của doanh nghiệp mà còn bởi nhà đầu tư Nhật Bản coi trọng những lợi thế đầu tư của Việt Nam như quy mô dân số, sức tiêu dùng và triển vọng tăng trưởng kinh tế những năm tới... Bởi trong nhiều năm nay, các nhà đầu tư nước ngoài vẫn có xu hướng quan tâm đến lĩnh vực ngân hàng Việt Nam, đặc biệt là tài chính tiêu dùng.

Ngoài VPBank, gần đây, rất nhiều ngân hàng cũng thông báo về kế hoạch bán công ty tài chính tiêu dùng cho các đối tác ngoại như SHB muốn thoái vốn tại SHB Finance hay MSB muốn thoái 50% vốn tại công ty tài chính. Mặc dù các thương vụ đang bị chững lại vì dịch bệnh Covid-19 song theo nhiều nguồn tin, tất cả các công ty tài chính trực thuộc ngân hàng kể trên đều được các đối tác ngoại tấp nập hỏi mua.

Gần đây, tại phiên họp đại hội đồng cổ đông 2021, MSB cho biết thương vụ bán vốn cho Hyundai Card, công ty phát hành thẻ tín dụng của Hyundai Motor, đã không hoàn thành do các cổ đông lớn của Hyundai chuyển hướng kinh doanh do Covid-19. Vì vậy, MSB đang phải làm việc với đối tác khác để bán vốn tại FCCOM.

Ngoài sự quan tâm của các đối tác ngoại, M&A công ty tài chính còn tiềm ẩn yếu tố bất ngờ bởi sự quan tâm của nhiều đối tác nội. Thời gian qua, rất nhiều ngân hàng trong nước cũng đã nhiều lần hé lộ kế hoạch “săn tìm” và mua lại công ty tài chính tiêu dùng, như TPBank, ACB, OCB...

Theo đại diện Công ty luật VINAF, công ty  này đã đón tiếp rất nhiều nhà đầu tư là các tập đoàn lớn có quan tâm đến việc mua cổ phần các công ty tài chính ở Việt Nam. Vì vậy, thời gian tới, việc mua bán, sáp nhập công ty tài chính sẽ diễn ra sôi động hơn so với lĩnh vực ngân hàng do các điều kiện mà Chính phủ đặt ra đỡ khắt khe hơn.

THỊ TRƯỜNG "ẤM" TRỞ LẠI SAU NĂM 2021?

Mặc dù thị trường M&A trong lĩnh vực này đã sôi động trở lại với thương vụ đình đám 1,4 tỷ USD song theo nhiều chuyên gia, thị trường chỉ thực sự ấm trở lại sau năm 2021. Bởi dịch bệnh Covid-19 khiến chất lượng tài sản của các công ty tài chính tiêu dùng sụt giảm trong khi nhiều đối tác chiến lược buộc phải cân đối lại dòng tiền (như trường hợp của Hyundai Card). Tuy vậy, những bất lợi này chỉ khiến hoạt động M&A chậm nhịp trước khi bật tăng mạnh mẽ.

“Tài chính tiêu dùng vẫn là miếng bánh ngon trong mắt nhiều nhà đầu tư. Tuy nhiên, M&A trong lĩnh vực tài chính tiêu dùng phụ thuộc rất lớn vào việc  nền kinh tế Việt Nam phục hồi ra sao, vì kinh tế có hồi  phục thì vay tiêu dùng mới phát triển. Tôi cho rằng, sớm nhất cũng phải sau năm 2021, tình hình kinh tế mới khả quan và khi đó, M&A trong lĩnh vực này mới có thể ấm trở lại”, ông Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính – ngân hàng dự báo.

Hơn nữa, trong bối cảnh hiện nay, ngoại trừ FE Credit được “hưởng lợi” từ những giá trị cộng hưởng, các ngân hàng khác cũng không “sẵn lòng” bán rẻ công ty tài chính để đẩy nhanh thương vụ. Bởi mảng tài chính tiêu dùng vẫn là miếng bánh màu mỡ mà nhiều ngân hàng cất làm “của để dành”, chỉ bán khi giá cả thị trường thuận lợi.

Hiện nay, việc xin cấp phép thành lập công ty tài chính tiêu dùng là rất khó. Do đó, theo PGS.TS. Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia tài chính, giảng viên cao cấp tại Học viện Tài chính, nhiều định chế tài chính nước ngoài tìm cách mua công ty tài chính của Việt Nam nhằm “né” các điều kiện, tiêu chuẩn tham gia vào thị trường tài chính của một quốc gia.

“Vì vậy, để tham gia thị trường này, nhà đầu tư chỉ còn cách thông qua M&A. Họ thường tìm các công ty tài chính đang có hoạt động tốt để tham gia hay sở hữu; từ đó, họ có những điều phối, hoạt động kinh doanh ở quốc gia này tốt hơn thay vì phải sở hữu một hệ thống mới toanh vừa mất thời gian, vừa khó khăn trong khâu vận hành”, ông Thịnh giải thích.

Tuy vậy, thị trường sẽ “ấm” ở mức nào, theo ông Hiếu là rất khó nói vì điều này phụ thuộc vào sự phục hồi của nền kinh tế trong khi dịch bệnh Covid-19 vẫn còn nhiều diễn biến khó lường.

Cùng quan điểm, Báo cáo về xu hướng ngành M&A toàn cầu do PwC công bố gần đây cho thấy, cùng với xu hướng toàn cầu, ngành M&A tại Việt Nam có khả năng sẽ tiếp tục sôi động trong năm nay, tuy nhiên, “thị trường còn khá cẩn trọng, sức cầu đang bị dồn nén”.

“Các hoạt động M&A đang có vị thế tốt để phục hồi, đặc biệt là khi triển vọng kinh tế Việt Nam được đánh giá là sẽ tích cực trong năm 2021. Bên cạnh đó, sức cầu bị dồn nén có khả năng sẽ đưa thị trường bật trở lại khi niềm tin tiêu dùng và niềm tin của các nhà đầu tư được cải thiện với các thông tin mới về việc phát triển vaccine ngừa Covid-19”, PwC nhận định.

Tuy vậy, báo cáo mới đây của FiinGroup cũng cho biết, năm 2020, thị trường tài chính tiêu dùng lần đầu tiên trong một thập kỷ ghi nhận tăng trưởng ở mức một con số. “Tuy nhiên, với tiềm năng tăng trưởng lớn, thị trường này vẫn rất hấp dẫn với nhà đầu tư trong nước và quốc tế”, báo cáo của FiinGroup viết.