“Rào cản” thép nhập ngoại đang lung lay?

Việc áp dụng giấy phép nhập khẩu tự động đối với một số sản phẩm thép được coi là một trong những “rào cản hành chính” hữu hiệu để bảo vệ ngành thép trong nước sẽ chính thức hết hiệu lực vào ngày 31/12/2010. Như vậy, thép ngoại lại có “cơ hội vàng” để tiếp tục tràn vào, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong nước?.

Nỗi lo trên là hoàn toàn có cơ sở, bởi từ trước tới nay, mỗi khi thép ngoại “đè” thép nội thì lập tức các doanh nghiệp trong nước lại đệ đơn “cầu cứu” nhờ đến sự trợ giúp, can thiệp bằng nhiều biện pháp của Chính phủ, Bộ Công Thương và Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA).

VSA cho biết, theo lộ trình cam kết gia nhập WTO, năm 2010, lượng thép từ các nước ASEAN, Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam ngày càng nhiều do được giảm thuế (ít nhất 1% với mỗi mặt hàng). Nguy hại hơn là giá bán của thép ngoại thường rẻ hơn thép nội từ 500-700 nghìn đồng/tấn, thậm chí có thời điểm gần 1 triệu đồng/tấn, đã đẩy các doanh nghiệp thép trong nước rơi vào tình cảnh khốn đốn.

Trong khi đó, mặc dù, các nhà máy cán thép xây dựng trong nước hiện mới chỉ sử dụng khoảng 70% công suất thiết kế nhưng năng lực sản xuất thép (chưa kể các dự án đang xây dựng) đã vượt xa cầu gần gấp đôi. Chỉ tính riêng năm 2010, sản xuất thép cả nước đạt trên 8 triệu tấn, nhưng nhu cầu sử dụng thép chỉ ở mức 5,6 triệu tấn.

Trong khi, Việt Nam vẫn đang loay hoay chưa biết “đối xử” thép ngoại như thế nào, thì các nước trong khu vực lại rất chặt chẽ trong việc kiểm soát nhập khẩu đối với mặt hàng thép. Hơn một năm rưỡi trước Indonesia đã ban hành thủ tục áp dụng giấy phép nhập khẩu đối với một số sản phẩm thép và cho đến nay vẫn rất hiệu quả.

VSA không ít lần đã có văn bản kiến nghị Bộ Công Thương cần sớm có những biện pháp bảo vệ các nhà sản xuất trong nước. Đáp ứng mong mỏi này, ngày 20/5/2010 Bộ Công Thương đã ban hành Thông tư 22/2010/TT-BCT về việc áp dụng giấy phép nhập khẩu tự động đối với một số sản phẩm thép như: thép xây dựng, thép cuộn cán nguội là những sản phẩm trong nước đã thừa công suất so với nhu cầu.

Và cũng theo Thông tư này, các sản phẩm: sắt hoặc thép không hợp kim được cán phẳng, chiều rộng 600 mm trở lên, cán nguội, chưa dát phủ, mạ hoặc tráng; sắt hoặc thép không hợp kim, dạng thanh và que, dạng cuộn cuốn không đều; thép được cán nóng sẽ phải thực hiện giấy phép nhập khẩu tự động. Thông qua hình thức giấy phép nhập khẩu tự động, sẽ giúp các bộ ngành thống kê chính xác về số lượng, chủng loại, trị giá hàng hoá nhập khẩu.

Nhưng dường như chưa thỏa mãn với Thông tư trên, các doanh nghiệp cũng như VSA lại có văn bản kiến nghị thêm một số mặt hàng thép sản xuất trong nước đã ở mức cung vượt cầu quá xa để Bộ Công Thương xem xét bổ sung như: ống thép, thép mạ kim loại và sơn phủ màu, đồng thời điều chỉnh thuế nhập khẩu đối với sản phẩm sơn phủ màu từ 5% lên 15% để bảo vệ sản xuất trong nước... Có lẽ nhận thấy đây là yêu cầu chính đáng để bảo vệ ngành sản xuất thép trong nước, ngày 27/7/2010, Bộ Công Thương tiếp tục ban hành Thông tư 31/2010/TT-BCT nhằm bổ sung mặt hàng áp dụng Giấy phép nhập khẩu tự động được quy định tại Thông tư 22 đối với một số sản phẩm thép.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Tổng thư ký VSA Đinh Huy Tam, kể từ sau khi hai Thông tư trên được áp dụng cho đến nay, thì lượng thép nhập khẩu về không những không giảm mà ngày càng tăng hơn so với trước. Cụ thể, cả năm 2009, lượng thép nhập khẩu về Việt Nam chỉ là 496 nghìn tấn, thì sau khi áp dụng chế độ cấp giấy phép nhập khẩu tự động, trong 11 tháng qua con số này đã lên tới 475 nghìn tấn (trung bình 45 nghìn tấn/tháng), với kim ngạch nhập khẩu 249 triệu USD.

Nhận thấy việc áp dụng Giấy phép nhập khẩu tự động không mang lại kết quả như mong đợi, nên thời gian gần đây đã có một số ý kiến cho rằng, cần dừng việc áp dụng cấp phép nhập khẩu tự động đối với mặt hàng thép dây cán nóng không hợp kim dạng cuốn cuộn không đều có mã HS 7213 theo Thông tư 22 nhằm bình ổn thị trường hàng hóa cuối năm 2010 và đầu năm 2011. Trước đề nghị trên, ngày 14/12/2010 Bộ Công Thương đã có văn bản số 12567/BCT-XNK gửi VSA yêu cầu đóng góp ý kiến về việc có nên tiếp tục áp dụng hai Thông tư trên trong năm 2011 để kiểm soát nhập khẩu cũng như bảo hộ một số mặt hàng thép đang sản xuất trong nước?

Phúc đáp lại yêu cầu này, ngày 17/12/2010, VSA đã có văn bản kiến nghị Bộ Công Thương không những tiếp tục duy trì áp dụng chế độ cấp giấy phép nhập khẩu tự động đối với một số sản phẩm thép mà cần tăng cường, kiểm tra, kiểm soát mặt hàng này chặt chẽ hơn kể cả mặt hàng thép dây, cán nóng không hợp kim dạng cuộn cuốn không đều có mã HS 7213 (sắt hoặc thép không hợp kim, dạng thanh và que, dạng cuộn cuốn không đều, được cán nóng) theo Thông tư 22 và Thông tư 31.

Bởi việc làm này không chỉ gỡ khó cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước trong việc tiêu thụ sản phẩm mà còn giảm nhập siêu theo mục tiêu của Chính phủ đề ra.