Thị trường trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục thu hút sự chú ý

VARS cho biết, trái phiếu doanh nghiệp đã trải qua 4 năm phát triển mạnh mẽ với giá trị phát hành bùng nổ, đạt hơn 700 nghìn tỷ  đồng, tương đương 16,7% GDP, chiếm gần 12% dư nợ tín dụng cả nước năm 2021.

 Trong vài năm trở lại đây, các chủ  đầu tư dự án bất động sản cũng ưu tiên sử dụng hình thức huy động vốn trái phiếu hơn là các nguồn vốn từ ngân hàng hay nhà đầu tư, khách hàng. Các doanh nghiệp bất động sản đã vượt ngân hàng về phát hành trái phiếu, đứng đầu về giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành năm 2021 với tỷ trọng 35% tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành. Tính đến giữa tháng 4/2022, thì tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành đạt gần 40.000 tỷ đồng, trong đó trái phiếu doanh nghiệp bất động sản trong quý 1/2022 chiếm tới 43%. 

Đáng chú ý, gần một nửa giá trị trái phiếu doanh nghiệp bất động sản là không có tài sản đảm bảo. Việc có tài sản đảm bảo là không bắt buộc, nhưng đó là một trong những điều kiện tạo nên uy tín của doanh nghiệp cũng như trái phiếu doanh nghiệp đó phát hành - nhằm đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư (trái chủ).  

Theo nhận định của VARS, sau vụ việc Ủy ban Chứng khoán Nhà nước hủy bỏ 9 lô trái phiếu đã phát hành của tập đoàn Tân Hoàng Minh, với tổng trị giá trên 10.000 tỷ đồng, thị trường trái phiếu doanh nghiệp được dự báo sẽ có nhiều thay đổi. 

Các biện pháp mạnh mà Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã và đang triển khai như tăng cường thanh tra,  giám sát các doanh nghiệp phát hành, các tổ chức tư vấn phát hành, đại lý phát hành, tổ chức cung  cấp dịch vụ cho các đợt chào bán trái phiếu doanh nghiệp để kịp thời chấn chỉnh, ngăn ngừa các hành vi sai phạm. Ngoài ra, còn có các đề xuất thu hẹp quy định về mục đích phát hành trái phiếu nhằm hạn chế việc chuyển nhượng vốn lỏng vòng, gây thiếu minh bạch và khó khăn cho nhà đầu tư khi đánh giá rủi ro của trái phiếu và doanh nghiệp phát hành; đồng thời đề nghị phân loại rõ trái phiếu dành cho  nhà đầu tư cá nhân và tổ chức (thông qua phát hành riêng lẻ);

 Nửa đầu tháng tư vừa qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành thêm văn bản yêu cầu các cơ quan liên quan chấn chỉnh và ổn định hoạt động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đảm bảo thị trường hoạt động an toàn, hiệu  quả lành mạnh và minh bạch. 

VARS cho rằng, điều khiến các cơ quan quản lý thị trường lo ngại về thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung, trái phiếu doanh nghiệp bất động sản  nói riêng bao gồm: Doanh nghiệp sử dụng trái phiếu không đúng mục đích, dẫn đến rủi ro cho trái chủ; Doanh nghiệp kinh doanh thua lỗ, thông tin tới trái chủ không đầy đủ và minh bạch; Hiện tượng các ngân hàng bán trái phiếu doanh nghiệp cho các nhà đầu tư cá nhân, những người không có đủ  kiến thức và kinh nghiệm để tham gia thị trường trái phiếu doanh nghiệp vốn bất bình đẳng thông tin và chỉ dành cho những nhà đầu tư chuyên nghiệp.  

Tuy nhiên, VARS nhận định, về lâu dài, trái phiếu doanh nghiệp vẫn là kênh huy động vốn hiệu quả, thể hiện sự năng động của một nền  kinh tế, trao cơ hội đầu tư đa dạng cho các nhà đầu tư. So với các nước trong khu vực như Malaysia,  Singapore, Thái Lan, quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn rất khiêm tốn. Do đó, thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung, trái phiếu doanh nghiệp bất động sản nói riêng cần một giải pháp đồng bộ và hiệu quả để phát triển lành mạnh.

“Quan ngại của các cơ quan quản lý nhà nước thường bắt nguồn từ sự bất đối xứng thông tin giữa doanh nghiệp và nhà đầu tư (cá nhân hay tổ chức). Chính vì vậy, việc đánh giá hạn mức tín nhiệm với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu là vô cùng cần  thiết. Hạn mức tín nhiệm cho phép nhà đầu tư có cái nhìn tổng quát đủ khách quan để đánh giá những  rủi ro có thể khi đầu tư vào doanh nghiệp thông qua trái phiếu.

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng, đặc biệt là Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cần đề ra một cơ chế kiểm tra hiệu quả với các doanh nghiệp phát hành trái phiếu ngay từ bước gửi hồ sơ, thay vì phát hiện sai phạm và hủy bỏ các thương vụ đã phát hành thành công, gây tâm lý xáo trộn không đáng có cho thị trường”, VARS kiến nghị.