Thu thuế thu nhập cá nhân: Chiến lược “vết dầu loang”

Hỏi chuyện ông Nguyễn Thái Sơn, Trưởng phòng Thuế thu nhập cá nhân, Cục Thuế Tp.HCM.

Trong mấy ngày qua việc tại Cục Thuế Tp.HCM việc kê khai thuế thu nhập cá nhân diễn ra khá nhộn nhịp. Thưa ông, phải chăng điều này thể hiện ý thức về nghĩa vụ đóng thuế của dân chúng?

Đúng vậy, trong mấy ngày này lượng người đến khai thuế khá đông tại các cơ quan chuyên trách trên địa bàn Tp.HCM. Chúng tôi có nhiều kênh tiếp nhận kê khai thuế và tại những kênh này rất nhiều đại diện doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh, đơn vị hành chính sự nghiệp... đến kê khai thuế thu nhập cá nhân cho người có thu nhập cao. Theo luật định, chính những đơn vị này chịu trách nhiệm thu thuế và nộp thuế cho nhà nước.

Số liệu sơ bộ cho thấy lượng người đến kê khai thuế thu nhập cá nhân nhiều gấp rưỡi so với năm ngoái. Điều này cho thấy ý thức nộp thuế của người dân ngày càng cao và các doanh nghiệp xem đó là nhiệm vụ của mình vì nó liên quan đến lợi ích của chính họ.

Như ông nói theo luật thì doanh nghiệp là đối tượng có trách nhiệm thu thuế thu nhập từ các cá nhân. Những khu vực nào ông nhận định là làm tốt vai trò của người thu hộ?

Đó là khu vực có vốn đầu tư nước ngoài vì họ đã quen với loại thuế này và họ cũng rất nghiêm túc trong việc đóng thuế cho Nhà nước; kế đến là doanh nghiệp nhà nước. Trong khi đó khu vực hành chính sự nghiệp trong đó có bệnh viện, trường học... mặc dù số lượng người có thu nhập cao rất lớn nhưng việc thu thuế ở khu vực này rất thấp.

Thuế thu nhập cá nhân đã có ở Việt Nam 16 năm nay nhưng chỉ trong vòng vài năm gần đây thuế này mới được người dân ý thức thực hiện. Đó cũng là nhờ ý thức của doanh nghiệp. Mặc dù có ý thức đối với loại thuế này nhưng doanh nghiệp chỉ mới thực hiện tương đối đúng những qui định vế thuế thu nhập cá nhân, còn rất nhiều điều chưa biết và không rõ.

Ví dụ như đối với tiền thưởng trong chương trình Rồng Vàng trên Đài Truyền hình Tp.HCM, theo qui định giải thưởng trên 15 triệu đồng mới bị đóng thuế thu nhập cá nhân, nhưng với tám triệu đồng công ty Lasta chặn thu thuế thu nhập cá nhân của người tham gia là không đúng.

Dù vậy, đây là khu vực có vai trò quan trọng trong việc thực hiện Luật Thuế thu nhập cá nhân. Ở Nhật Bản 80% thuế thu nhập cá nhân được thu cho Nhà nước thông qua các doanh nghiệp, trong khi đó ở Việt Nam tôi nghĩ con số này khoảng 9-10%.

Trên địa bàn Tp.HCM có hơn 100.000 doanh nghiệp và không quá 10% con số này kê khai thuế thu nhập cá nhân cho người có thu nhập cao. Tp.HCM là khu vực thu thuế thu nhập cá nhân nhiều nhất nước, chiếm 50% tổng thuế thu nhập cá nhân của cả nước. Năm ngoái thuế thu nhập cá nhân thu trên địa bàn Tp.HCM đạt 2.292 tỷ đồng.

Thu thuế thu nhập cá nhân không đơn giản vì khó có thể kiểm soát được nguồn thu nhập của người nộp thuế. Ông nghĩ Cục Thuế Tp.HCM làm gì để làm tốt việc này?
 
Đây là loại thuế khá nhạy cảm, không như thuế thu nhập doanh nghiệp hay thuế giá trị gia tăng VAT trong khi điều kiện kiểm soát thu nhập của xã hội còn rất mông lung bởi hầu hết việc thanh toán trong xã hội đều bằng tiền mặt chứ không thông qua ngân hàng.

Cơ sở dữ liệu mà qua đó có thể biết thu nhập của người nộp thuế thay vì dựa hoàn toàn vào ý thức tự giác còn khá kém ở Việt Nam. Đây là khó khăn đối với chúng tôi. Ngoài ra ngành thuế không thể chế tài hay cưỡng chế hay thậm chí truy tố trách nhiệm hình sự đối với tội danh trốn thuế thu nhập cá nhân cũng không dễ thực hiện. Lực lượng làm công việc này của Cục Thuế Tp.HCM chỉ có 20 người, quá ít để hoàn thành tốt nhiệm vụ này.

Chúng tôi cho rằng công tác tuyên truyền quảng bá vẫn là biện pháp chính để gia tăng nguồn thu này cho Nhà nước. Thông qua việc tuyên truyền chúng tôi muốn hình thành cái nếp đối với việc nộp thuế. Chính vì vậy cứ vào khoảng tháng hai chúng tôi tập trung tuyên truyền kêu gọi nộp thuế. Hy vọng tạo nếp, cứ vào tháng hai là mọi người đi khai thuế giống như ở Mỹ là vào tháng tư bất kể ở đâu người Mỹ đều quay về nước để khai thuế.

Trước đây, thuế thu nhập cá nhân với nguồn thu chỉ vài trăm tỷ đồng và chiếm khoảng 2-3% trong tổng nguồn thu thuế của thành phố nhưng nay đã chiếm 6% và tốc độ tăng thu của loại thuế này hơn 20%/năm. Mục tiêu của ngành thuế Tp.HCM là 2.765 tỷ đồng thuế thu nhập cá nhân trong năm 2007, tức tăng 24% so với 2006 và chúng tôi nghĩ rằng sẽ đạt được mục tiêu này.

Vậy biện pháp mà Cục Thuế Tp.HCM sẽ thực hiện để đạt mục tiêu này là gì thưa ông?

Chiến lược thu thuế thu nhập cá nhân của chúng tôi là theo vết dầu loang, tức làm từ từ và tập trung vào từng nhóm đối tượng.

Năm 2005 đối tượng chính của chúng tôi là giới văn nghệ sĩ, khu vực biểu diễn để tạo ra nét ổn định ở khu vực này mặc dù khu vực này chỉ đóng góp khoảng 1 tỷ đồng thuế. Năm 2006, chúng tôi tập trung vào các đơn vị hành chính sự nghiệp như bệnh viện và trường học. Đây là khu vực có nhiều bác sĩ, giáo sư có thu nhập cao thông qua các hoạt động hợp tác với khu vực nước ngoài nhưng lại không ý thức được nghĩa vụ nộp thuế của mình hoặc nộp thuế không đầy đủ. Năm qua chúng tôi đã truy thuế thu nhập cá nhân của 28 bác sĩ vì có thu nhập nhiều nơi chỉ kê khai một chỗ.

Năm nay chúng tôi sẽ tập trung vào khu vực người nước ngoài đang làm việc tại Việt Nam. Đây là nhóm người có thu nhập khá cao, họ kinh doanh, hợp đồng giám sát, đào tạo, nhà thầu ODA... hoặc những giáo viên tây ba lô hoặc chuyên gia, kỹ sư dầu khí sang làm việc tại Việt Nam nhưng chưa tham gia đóng thuế thu nhập cá nhân.

Để có thể thu thuế ở khu vực này chúng tôi phải nhờ đến sự giúp đỡ của cơ quan quản lý xuất nhập cảnh và sở lao động - thương binh và xã hội, vì đây là hai cơ quan nắm được số liệu và tình hình làm việc của người nước ngoài tại Việt Nam.