Phát triển vượt bậc
Ô tô điện trong những ngày gần đây đã giành được hai chiến thắng đáng kể trên thị trường ô tô khốc liệt của Trung Quốc do các phương tiện sử dụng nhiên liệu truyền thống thống trị.
Gã khổng lồ năng lượng mới BYD lần đầu tiên đã ấn định giá xe điện (EV) của mình thấp hơn giá của các loại xe sử dụng xăng.
Trong khi đó, Huawei Technologies đã tạo nên làn sóng kể từ khi ra mắt hệ thống sạc cực nhanh mới vào tháng 10, cho phép xe điện chạy được 1 km (0,6 dặm) chỉ sau một giây sạc.
Những động thái này là minh chứng cho sự tăng trưởng bùng nổ về năng lực sản xuất pin EV của Trung Quốc và những đổi mới công nghệ nhanh chóng.
Các yếu tố bao gồm chuỗi cung ứng rộng khắp và nguồn nhân tài dồi dào đã giúp Trung Quốc vươn lên trở thành nhà sản xuất pin xe điện hàng đầu thế giới, chiếm hơn 60% thị trường toàn cầu vào năm ngoái.
Ngành công nghiệp này đã được ca ngợi nhờ công nghệ cao và lượng carbon thấp được hỗ trợ bởi nền sản xuất tiên tiến.
BYD của Trung Quốc cũng vượt qua Tesla trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới
Tuy nhiên, các cuộc điều tra của cơ quan y tế nhiều nơi ở Trung Quốc trong những năm gần đây đã phát hiện ra rằng việc sản xuất pin xe điện có thể gây ra tiếng ồn và mức bụi cao, đồng thời giải phóng chất độc hóa học, bức xạ laser và các yếu tố có hại khác.
Phát hiện của họ đã làm sáng tỏ tác động sức khỏe ít được biết đến của ngành công nghiệp đang phát triển nhanh chóng khi Trung Quốc theo đuổi mục tiêu không có carbon.
Một nhà nghiên cứu giấu tên tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) ở Trùng Khánh cho biết: “Rủi ro bệnh nghề nghiệp luôn được xếp vào loại “nghiêm trọng” trong sản xuất pin”.
Một nghiên cứu năm 2019 của các nhà nghiên cứu từ các tổ chức bao gồm Học viện Khoa học và Công nghệ An toàn Trung Quốc, cơ quan an toàn lao động do chính phủ điều hành, cho thấy sản xuất pin là một trong những lĩnh vực hàng đầu của Trung Quốc thường xuyên xảy ra các vụ “ngộ độc nhóm” kể từ đầu những năm 1990.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu CDC Trùng Khánh nhấn mạnh rằng nguy cơ sức khỏe nghề nghiệp đối với pin EV thấp hơn so với các sản phẩm truyền thống như pin axit chì, nhờ mức độ tự động hóa cao hơn và công nghệ tiên tiến hơn trong công việc.
BYD, viết tắt của Build Your Dreams, ra đời năm 2003 và đã vượt qua Tesla để trở thành nhà sản xuất ô tô điện hàng đầu thế giới trong năm nay. Đây cũng là nhà sản xuất pin EV số 2 toàn cầu, sau CATL.
Lo ngại của người lao động
Những người lao động tuyến đầu phải đối mặt với những rủi ro tiềm ẩn trong lĩnh vực xe điện đã bày tỏ mối lo ngại của họ. Trên diễn đàn trực tuyến “Zhihu”, Quora phiên bản tiếng Trung, nhiều người dùng đã đặt câu hỏi liệu làm việc trong nhà máy sản xuất pin điện có gây hại cho sức khỏe của họ hay không.
Một người dùng chia sẻ vào năm 2021 rằng cô làm việc trong một nhà máy sản xuất vật liệu cực âm cho pin lithium. Hầu hết các phương tiện chạy bằng điện hiện nay đều sử dụng pin lithium-ion, mặc dù thành phần chính xác thường khác với thành phần chính xác của pin dành cho thiết bị điện tử tiêu dùng.
Người đăng bài cho biết mắt và cổ họng của cô luôn nhức nhối do tiếp xúc với bụi hóa chất, đồng thời nói thêm: “Tôi không dám ở lại trong nhà máy nữa”. Cuối cùng cô ấy đã bỏ việc chỉ sau năm tháng làm việc.
Mức độ tiếng ồn cũng là một vấn đề đáng lo ngại, tiếng ồn thường xuyên hoặc lớn đã được chứng minh là gây lo lắng hoặc căng thẳng. Một người dùng khác đăng bài cùng năm cho biết sau khi làm việc trong một nhà máy sản xuất pin ồn ào trong ba tháng, anh nay đã bị suy nhược thần kinh vì lo ngại về sức khỏe và bị mất thính lực do mức decibel cao.
Những phát hiện của một số nhà khoa học và nhân viên y tế công cộng biện minh cho những lo ngại đó.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí học thuật Trung Quốc Sức khỏe nghề nghiệp và Cứu hộ khẩn cấp vào tháng 12 đã xác định các mối nguy tiềm ẩn về sức khỏe nghề nghiệp tại một nhà máy sản xuất pin lithium ở Taixing, phía đông tỉnh Giang Tô.
Những phát hiện này dựa trên một cuộc điều tra tại chỗ được thực hiện bởi các nhà nghiên cứu từ chi nhánh địa phương của CDC, một cơ quan y tế công cộng quốc gia.
Việc sản xuất pin lithium gồm nhiều bước, bao gồm cả việc xử lý nguyên liệu thô thành các tấm điện cực, sau đó biến những tấm đó thành các tế bào pin chưa được kích hoạt. Sau khi sạc và kiểm tra dung lượng, pin được đóng gói và bảo quản.
Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một số mối nguy hiểm hóa học tại nhà máy. Ví dụ, công nhân sản xuất tấm điện cực phải đối mặt với những rủi ro như ngạt thở do bồ hóng và bụi than chì khi họ cân, trộn và khuấy vật liệu điện cực dương và âm.
Tại các trạm hàn, nơi các tấm được cắt và hàn vào pin làm nơi chứa chất điện phân, nồng độ ozone cao nhất được phát hiện đã vượt quá giới hạn phơi nhiễm nghề nghiệp, một tình trạng được phân loại là “nguy hiểm vừa phải” theo tiêu chuẩn quốc gia.
Tại xưởng lắp ráp pin, độ ồn trung bình của môi trường xung quanh là gần 90 decibel, trong đó mức cho phép là dưới 85, do đó gây ra “rủi ro vừa phải”.
Các tác giả nghiên cứu cho hay: “Nhà máy liên quan đến các hoạt động có rủi ro nghề nghiệp nghiêm trọng và vị trí của công nhân tiếp xúc với ozone, hydro florua và tiếng ồn cần được chú ý đặc biệt”, đồng thời kêu gọi cải thiện bền vững các cơ sở phòng ngừa nguy hiểm và cứu hộ khẩn cấp cũng như bảo vệ cá nhân mạnh mẽ hơn.
Không chỉ Trung Quốc
Các nhà sản xuất pin EV toàn cầu khác cũng phải đối mặt với khiếu nại về việc không đáp ứng các tiêu chuẩn về sức khỏe của người lao động.
LG Energy Solution của Hàn Quốc, công ty đứng thứ ba trên thị trường pin năng lượng toàn cầu sau CATL và BYD, đã thành lập một nhà máy mang tên Ultium Cells ở Ohio cùng với General Motors vào năm 2022.
Nhà máy đã bị Cơ quan Quản lý An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp Mỹ (OSHA) phạt 270.000 USD vào tháng 10/2023. Các nhà điều tra của OSHA phát hiện ra rằng công ty đã không đào tạo công nhân về các quy trình an toàn và khẩn cấp, đồng thời cũng không đáp ứng các tiêu chuẩn liên bang về sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân, khiến nhân viên gặp nguy hiểm.
SK On, một liên doanh khác của Hàn Quốc đứng thứ năm về số lượng lắp đặt pin, đã có một trong những nhà máy ở Mỹ của họ vi phạm sáu hành vi vi phạm nghiêm trọng và bị Bộ Lao động Mỹ phạt 75.000 USD vào tháng trước.
Các vấn đề được chú ý bao gồm mức tiếng ồn trung bình hơn 85 decibel mỗi giờ; không cung cấp biện pháp bảo vệ hô hấp cho công nhân xử lý niken, coban và mangan.
Tờ Aju Business Daily của Hàn Quốc đưa tin vào tháng 1 vừa qua về việc thiếu khẩu trang và vòi sen sạch và khử trùng cho những công nhân tiếp xúc với vật liệu ăn mòn.
Những đột phá về công nghệ trong sản xuất pin, đặc biệt là pin lithium-ion với mật độ năng lượng cao hơn và vòng đời dài hơn, đã thúc đẩy phần lớn cuộc cách mạng xe điện toàn cầu.
Mặc dù nghiên cứu về pin lithium đã có từ những năm 1960 nhưng công nghệ này không được sử dụng rộng rãi cho đến khi các công ty Nhật Bản thương mại hóa nó vào những năm 90. Đến năm 2010, Nhật Bản và Hàn Quốc chiếm khoảng 80% thị phần toàn cầu.
Tuy nhiên, các đối thủ ở Trung Quốc đã sớm bắt đầu xâm nhập nhanh chóng và hiện đang là những người dẫn đầu thị trường.
Pin giá rẻ của CATL – được thành lập vào năm 2011 – hiện cung cấp năng lượng cho 1/3 số xe điện trên toàn thế giới và cung cấp cho các thương hiệu từ Tesla, BMW cho đến Volkswagen và Ford.
Năm ngoái, 6 trong số 10 công ty sử dụng pin toàn cầu nhiều nhất đều là người Trung Quốc, chiếm gần 2/3 thị trường pin lithium toàn cầu, theo dữ liệu từ công ty theo dõi thị trường SNE Research.
Trong số này, CATL và BYD cùng nhau chiếm hơn một nửa thị trường.
Trung Quốc cũng có thị phần lớn nhất toàn cầu về cơ sở xử lý một số nguyên liệu chính dùng để sản xuất pin xe điện.
Điều này bao gồm 65% lượng lithium của thế giới, 74% coban và 42% các đơn vị chế biến đồng. Đây cũng là quốc gia duy nhất xử lý than chì, một thành phần chính khác của pin xe điện.
Wan Gang, cựu Bộ trưởng khoa học và công nghệ và là nhân vật chủ chốt trong sự phát triển xe điện của Trung Quốc, cho biết khi nói về thị trường xuất khẩu năm ngoái: “Pin năng lượng mặt trời, pin lithium-ion và xe điện đã trở thành “ba loại xe điện mới” thúc đẩy xuất khẩu của Trung Quốc”.
Các công ty xe điện Trung Quốc cũng đang tăng tốc mở rộng ra nước ngoài, với một số công bố về dây chuyền sản xuất pin lithium mới, sản xuất nguyên liệu thô và các dự án khác ở các quốc gia như Thái Lan, Châu Âu và Mỹ trong hai năm qua.
Trong nước, nhiều thành phố của Trung Quốc đang xem xét tăng trưởng kinh tế nhờ ngành công nghiệp xe điện, bao gồm cả các nhà máy pin.
Tại thành phố lớn Trùng Khánh, một cường quốc kinh tế ở phía tây nam Trung Quốc, các công ty sản xuất pin xe điện đang bùng nổ sau khi chính quyền địa phương xác định ô tô, đặc biệt là phương tiện sử dụng năng lượng mới, làm ngành công nghiệp trụ cột.
Các nhà nghiên cứu tại CDC Trùng Khánh cho biết: “Trung Quốc đã tiến hành cải cách phía cung trong khoảng 10 năm qua và cho biết thêm rằng một trong những mục tiêu chính là nâng cấp hệ thống quản lý chất lượng”. Điều này đã loại bỏ rất nhiều công ty không đạt tiêu chuẩn sản xuất quốc gia.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu nói rằng, một số công đoạn sản xuất vẫn có tác động không mong muốn đối với cá nhân và xã hội. Ví dụ, phần thượng nguồn của chuỗi công nghiệp xe điện, nơi khai thác quặng lithium và sản xuất các phụ kiện liên quan, vẫn gây ra mối đe dọa cho sức khỏe cộng đồng.
Từ nhiên liệu hóa thạch sang pin, quá trình chuyển đổi năng lượng của ngành ô tô đã trở thành xu hướng toàn cầu không thể đảo ngược. Nhưng cuộc hành trình này đã gây ra nhiều tranh cãi, với những rủi ro về sức khỏe trong quá trình sản xuất chỉ là một vấn đề.
Ví dụ, việc khai thác lithium được cho là gây ô nhiễm môi trường đáng kể và tiêu tốn nhiều nước. Đầu năm 2022, dự án lithium BYD được đề xuất ở Chile đã bị đình chỉ, một phần do sự phản đối của người dân bản địa địa phương và cộng đồng lo ngại về ô nhiễm và suy thoái vùng đất ngập nước.
Google translate