Khi đồng yên Nhật Bản liên tục lập đáy mới kể từ năm 1990 trong thời gian gần đây, một số nhà đầu tư bắt đầu nghĩ đến một kịch bản mà hiện tại gần như không ai hình dung ra ở châu Á - khu vực nơi hầu hết mọi nền kinh tế đều đang bận rộn với việc ngăn đà tụt dốc tỷ giá đồng nội tệ. Kịch bản đó là một loạt cuộc phá giá đồng tiền để giành lợi thế cạnh tranh, khởi đầu cho một cuộc chiến tranh tiền tệ, theo hãng tin Bloomberg.
Tuần trước, nhà chức trách Nhật Bản bị nghi đã can thiệp vào thị trường ngoại hối sau khi đồng yên giảm quá mức 160 yên đổi 1 USD, mức thấp nhất trong 34 năm. Tuy nhiên, cuộc can thiệp được cho là sẽ không có tác dụng kéo dài nếu Nhật Bản tiếp tục hành động kiểu “đơn thương độc mã”. Điều đó sẽ dẫn tới một đợt mất giá nữa của đồng yên vốn dĩ đang rất yếu do khoảng chênh lệch lãi suất rộng giữa Mỹ và Nhật Bản.
Dù nằm ngoài mong muốn của Tokyo, việc yên rớt giá sâu có thể đẩy căng thẳng về cạnh tranh xuất khẩu giữa Nhật với các nền kinh tế láng giềng như Hàn Quốc và Đài Loan tăng lên một mức cao mới. Ngoài ra, sự mất giá của đồng yên cũng có thể gia tăng áp lực lên Trung Quốc, giữa lúc đã xuất hiện những đồn đoán về việc Bắc Kinh có thể phá giá nhân dân tệ.
RỦI RO XUẤT HIỆN CĂNG THẲNG VÌ ĐỒNG YÊN MẤT GIÁ SÂU
Về mặt lý thuyết, một khi xu hướng mất giá của đồng yên đạt tới mức độ gây bất ổn, những lực lượng đòi hỏi các nền kinh tế láng giềng của Nhật Bản phải hành động cực đoan có thể sẽ được kích hoạt. Điều này hoàn toàn có khả năng ngay cả khi từ đầu năm đến nay, nỗ lực của các nền kinh tế trong khu vực tập trung vào hỗ trợ tỷ giá đồng nội tệ, thay vì “đầu hàng” trước sức mạnh của đồng USD và để mặc đồng nội tệ trượt giá.
Đây mới là một quan điểm của thiểu số và không phải là một dấu hiệu về sự lặp lại của khủng hoảng tài chính châu Á, nhưng quan điểm này đang nổi lên trong một kịch bản mà đồng USD tăng giá cao hơn lâu hơn.
“Đã từ lâu chúng ta không nghe đến cụm từ ‘phá giá đồng tiền để cạnh tranh’. Nhưng chúng ta đang ở trong một tình thế mà có nhiều khả năng cho một chuỗi liên tiếp những hành động phá giá đồng tiền vì mục đích như vậy nếu đồng yên giảm giá sâu thêm”, ông Henry Quek - trưởng bộ phận thị trường toàn cầu tại công ty State Street Corp. - nhận định với Bloomberg.
Ở thời điểm hiện tại, các ngân hàng trung ương ở châu Á vẫn đang tích cực bảo vệ tỷ giá đồng tiền mỗi nước trước áp lực từ đồng USD. Tuy nhiên, đồng yên là đồng tiền đang giảm mạnh nhất trong khu vực, do đó xói mòn năng lực cạnh tranh xuất khẩu của các nền kinh tế láng giềng với Nhật Bản. Thực tế này có thể dẫn tới căng thẳng ngay cả khi tất cả các nền kinh tế này đều hiểu rằng đồng yên mất giá vì những lý do nằm ngoài sự kiểm soát của Nhật Bản, cụ thể là chênh lệch lãi suất giữa Nhật Bản với Mỹ và phần còn lại của thế giới, cũng như sự ham thích của nhà đầu tư đối với tài sản Mỹ.
Cuối tháng 4, tỷ giá đồng yên so với đồng nhân dân tệ giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 1992. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản.
Ngoài ra, đồng yên cũng đang ở mức gần thấp nhất so với đồng won Hàn Quốc kể từ nă 2008 và thấp nhất 31 năm so với đồng đôla Đài Loan.
“Việc phá giá đồng tiền sẽ xảy ra. Cho dù đó là phá giá có chủ đích hay không có chủ đích, thì việc phá giá vẫn sẽ xảy ra và có ảnh hưởng đến cả khu vực”, nhà quản lý danh mục cấp cao Kisoo Park của công ty quản lý đầu tư Manulife Investment Management nhận định.
Theo các nhà quan sát thị trường, dù không có ảnh hưởng mạnh mẽ như trước kia, một sự mất giá thiếu trật tự của đồng yên hiện nay vẫn có thể dẫn tới áp lực mất giá không thể tránh khỏi đối với các đồng tiền khác trong khu vực.
“Trực tiếp nhất, một đồng yên suy yếu đi nhiều sẽ kéo các đồng tiền châu Á khác như won Hàn Quốc và đôla Đài Loan giảm theo”, nhà quản lý danh mục Arjun Vij của công ty quản lý tài sản JPMorgan Asset Management nhận định.
Theo ông Khoon Goh, trưởng bộ phận nghiên cứu châu Á tại ngân hàng ANZ, đồng won và đồng đôla Đài Loan khó có thể hưởng lợi từ cơn sốt đầu tư vào lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI) ở các nền kinh tế này chừng nào đồng yên còn chưa hồi phục.
“NHÂN TỐ BÍ ẨN”
Tuy nhiên, đã có những dấu hiệu cho thấy nhà chức trách Nhật Bản có thể sẽ không để cho đồng yên mất giá sâu hơn. Sau khi giảm dưới ngưỡng tâm lý chủ chốt 160 yên/USD vào tuần trước, đồng yên đã hồi về vùng 155 yên/USD và sự phục hồi này được cho là kết quả của việc Tokyo có thể đã có 2 vòng can thiệp vào thị trường ngoại hối.
Bên cạnh đó, giới chuyên gia cũng hầu như không lo ngại về khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính ở khu vực, vì hầu hết các nền kinh tế châu Á hiện nay đều đã được trang bị tốt hơn trước để tránh khả năng lặp lại của cuộc khủng hoảng hồi cuối thập niên 1990. Các nước đều đã tích luỹ được dự trữ ngoại hối lớn, cải cách khu vực tài chính theo hướng giám sát chặt chẽ hơn, và gia tăng độ sâu cho thị trường vốn trong nước.
Dù vậy, ông Park của Manulife cảnh báo rằng trong trường hợp yên tụt giá tới 170-180 yên/USD, đó sẽ không chỉ là vấn đề của các đồng tiền châu Á mà còn là vấn đề của đồng tiền các nền nền kinh tế mới nổi nói chung. Điều này xuất phát một phần lớn từ vai trò của đồng yên là đồng tiền cấp vốn trong hoạt động giao dịch chênh lệch lãi suất (carry-trade). Trong giao dịch carry-trade, nhà đầu tư vay đồng tiền có lãi suất thấp như đồng yên để đầu tư vào đồng tiền và tài sản ở những nền kinh tế có lãi suất cao hơn, trong đó có các thị trường mới nổi.
“Nếu các đồng tiền châu Á mất giá mạnh vì đồng USD tăng giá mạnh, các quỹ đầu tư rót tiền vào các thị trường chứng khoán khu vực này sẽ phải rút vốn. Các thị trường mới nổi sẽ suy sụp, dẫn tới một cuộc tháo chạy khỏi rủi ro mà ở đó trái phiếu kho bạc Mỹ sẽ tăng giá mạnh và cổ phiếu bị bán tháo”, ông Park nói.
Ông nói thêm rằng khả năng xảy ra kịch bản này hiện đang ở mức thấp, nhưng không thể loại trừ.
“Nhân tố bí ẩn” là việc Trung Quốc sẽ làm gì với nhân dân tệ - đồng tiền đang có nguy cơ tụt dốc theo đồng yên và gây bất ổn trong khu vực. Đồng nội tệ được kiểm soát tỷ giá của Trung Quốc đang được xem là một mỏ neo cho các đồng tiền ở châu Á, đồng nghĩa ngay cả những biến động dù nhỏ của nhân dân tệ cũng có thể dẫn tới ảnh hưởng lớn.
Thị trường đang âm thầm đồn đoán rằng Bắc Kinh có thể sẽ phải sử dụng đến phương pháp cực đoan để hỗ trợ nền kinh tế đang ảm đạm của nước này là phá giá sâu một lần đồng nhân dân tệ.
“Nếu nhìn vào toàn bộ châu Á và quan sát sự mất giá quá mức của đồng yên, chúng ta sẽ bắt đầu cảm thấy lo ngại về tương quan mức độ cạnh tranh, nhất là với Trung Quốc. Bởi vậy, đối với tôi, đó là một rủi ro mà tôi rất quan tâm ở châu Á vào thời điểm này”, Giám đốc đầu tư khu vực châu Á - Thái Bình Dương John Woods của công ty Lombard Odier Hong Kong nhận định.
Google translate