Tại hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “100 năm Báo chí cách mạng Việt Nam đồng hành cùng sự nghiệp vẻ vang của Đảng và dân tộc” (21/6/1925- 21/6/2025) vừa diễn ra, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà báo, lãnh đạo, quản lý báo chí đã cùng thảo luận và làm sâu sắc hơn ý nghĩa khoa học và thực tiễn về dấu ấn 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam.
CHẶNG ĐƯỜNG VẺ VANG 100 NĂM
Ngày 21/6/1925, tại Quảng Châu (Trung Quốc), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sáng lập Báo Thanh niên - cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, tờ báo đầu tiên của cách mạng Việt Nam. Ông Trần Cẩm Tú, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư, khẳng định: “Đây không chỉ là một dấu mốc đánh dấu sự ra đời mà còn là sự khởi đầu của chặng đường vẻ vang của nền báo chí cách mạng Việt Nam 100 năm qua”.
Báo chí cách mạng đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh giác ngộ chính trị, tư tưởng, tổ chức và huấn luyện lực lượng, hình thành sức mạnh tổng hợp, góp phần làm nên cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.
Trong các cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, báo chí cách mạng đã trở thành mặt trận đặc biệt trong tổng thể chiến lược toàn diện của Đảng. Dưới mưa bom, bão đạn, đội ngũ các nhà báo cách mạng đã thực hiện tốt việc quán triệt, tuyên truyền, quan điểm chủ trương đường lối của Đảng, trực tiếp góp phần cổ vũ toàn Đảng, toàn dân, toàn quân vượt qua gian khổ, hy sinh, hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu và phục vụ chiến đấu, tích cực tham gia tuyên truyền, động viên hậu phương, hỗ trợ tiền tuyến trong đấu tranh giải phóng dân tộc.
Báo chí phải bám sát quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng; theo sát hơi thở của cuộc sống, của thời đại; tuyên truyền thường xuyên, liên tục về những việc lớn, quan trọng, cấp bách mà hiện nay toàn Đảng và cả hệ thống chính trị đang tập trung tổ chức thực hiện như: cuộc cách mạng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; sự phát triển của kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên phát triển mới; đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; hội nhập quốc tế trong tình hình mới...
Bước sang thời kỳ đổi mới, trong bối cảnh đất nước phát triển mạnh mẽ về kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, báo chí tiếp tục phát huy vai trò là động lực, là lực lượng đồng hành cùng công cuộc đổi mới đất nước; không chỉ tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, mà còn đi sâu phản ánh hiện thực xã hội; thực hiện chức năng phản biện chính sách và định hướng dư luận, báo chí đã trở thành kênh truyền thông phản ánh tâm tư, nguyện vọng của nhân dân…
Nhìn lại 100 năm xây dựng, phát triển, ông Trần Cẩm Tú đánh giá nền báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng, chất lượng chương trình và nội dung ấn phẩm; bước đầu làm chủ công nghệ truyền thông hiện đại. Nhiều cơ quan báo chí đã phát triển thành cơ quan báo chí đa phương tiện ngang tầm khu vực và thế giới. Đội ngũ những người làm báo ngày càng lớn mạnh, vững vàng về bản lĩnh chính trị, giỏi về nghiệp vụ, gương mẫu về đạo đức nghề nghiệp và thực hiện tốt chức trách xã hội.
GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, nêu rõ: “Được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, tờ Báo Thanh niên đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tuyên truyền hoạt động tư tưởng của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên, góp phần truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin, hướng dẫn, cổ vũ các thành viên của Hội sau khi được huấn luyện về nước chủ động thúc đẩy phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân và phong trào yêu nước; góp phần tích cực về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức dẫn đến sự ra đời của các tổ chức cộng sản vào cuối năm 1929 và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào mùa Xuân năm 1930”.
Sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, thực hiện chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, “báo chí là vũ khí sắc bén trong sự nghiệp cách mạng của nhân dân”, “cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng; cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”, báo chí đã phát huy tốt sứ mệnh “phò chính trừ tà”, đấu tranh chống các luận điệu xuyên tạc, phá hoại của kẻ thù, phục vụ tích cực nhiệm vụ bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ.
Trong công cuộc đổi mới đất nước, báo chí đã khẳng định vai trò là lực lượng tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa. Ngay từ ngày đầu, báo chí đã tích cực cổ vũ tinh thần đổi mới, khuyến khích tư duy sáng tạo, biểu dương những nhân tố mới, mô hình mới, lan tỏa tinh thần thi đua lao động sáng tạo tới mọi tầng lớp nhân dân.
“Không chỉ là phương tiện truyền thông, báo chí còn là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân; giữa chủ trương, chính sách với thực tiễn đời sống; phát huy vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận, xây dựng sự đồng thuận xã hội”, GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh.
Phát huy vai trò tích cực của báo chí góp phần củng cố, nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trong công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển. Theo đó, cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về báo chí phù hợp với bối cảnh số hóa, bổ sung kịp thời các quy định mới nhằm bảo đảm môi trường pháp lý rõ ràng, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho đổi mới sáng tạo nhưng vẫn giữ được tính định hướng chính trị; tăng cường thanh tra, kiểm tra để ngăn chặn, phòng ngừa các sai phạm. Bên cạnh đó, chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và năng lực chuyên môn đội ngũ những người làm báo; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức lý luận chính trị, kỹ năng nghiệp vụ; thực hiện nghiêm Luật Báo chí, 10 điều đạo đức nghề nghiệp người làm báo và việc học, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Với cách tiếp cận khách quan, nhiều chiều, báo chí đã phản ánh trung thực, sinh động đời sống xã hội; kịp thời nêu bật những vấn đề bức thiết; đóng vai trò giám sát và phản biện xã hội, phát hiện những điểm nghẽn trong quản lý, thực hiện chính sách, để đưa ra các kiến nghị, giúp Đảng, Nhà nước kịp thời điều chỉnh, hoàn thiện thể chế, pháp luật…
Trước âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, nhất là trên internet, mạng xã hội, báo chí đã chủ động phát hiện, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân vào chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước…
Tiếp nối những truyền thống vẻ vang, ngày nay đội ngũ những người làm báo tiếp tục khẳng định vai trò xung kích trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. GS.TS. Nguyễn Xuân Thắng cho rằng “đây là những minh chứng sống động cho tinh thần quả cảm, trách nhiệm xả thân và lòng trung thành với lý tưởng cách mạng của những người chiến sĩ trên mặt trận thông tin trong kỷ nguyên phát triển mới”.
Bên cạnh những mặt tích cực, mặt trái của kinh tế thị trường, mở rộng giao lưu hợp tác đã tác động không nhỏ đến báo chí, đội ngũ người làm báo. Quá trình toàn cầu hóa cùng với bùng nổ công nghệ số, AI, mạng xã hội không chỉ mang đến cơ hội mà còn đặt ra nhiều thách thức với báo chí cách mạng.
BÁM SÁT QUAN ĐIỂM, CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG, THEO SÁT HƠI THỞ CỦA CUỘC SỐNG
Để tiếp tục hoàn thành sứ mệnh của mình, đồng hành cùng dân tộc trong kỷ nguyên phát triển, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú yêu cầu cấp ủy và các cơ quan báo chí, hội nhà báo các cấp cần quán triệt đầy đủ, sâu sắc hơn nữa nguyên tắc: Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện với hoạt động báo chí nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước. “Đây là vấn đề có tính cốt lõi căn bản đã được lịch sử báo chí cách mạng chứng minh, là bản chất của nền báo chí cách mạng Việt Nam”, ông Trần Cẩm Tú nhìn nhận.
Báo chí phải bám sát quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng; theo sát hơi thở của cuộc sống, của thời đại; tuyên truyền thường xuyên, liên tục về những việc lớn, quan trọng, cấp bách mà hiện nay toàn Đảng và cả hệ thống chính trị đang tập trung tổ chức thực hiện như: cuộc cách mạng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; chiến lược phát triển kinh tế-xã hội trong kỷ nguyên phát triển mới...
Đồng thời, tuyên truyền, phản ánh thông tin có chiều sâu, bảo đảm khách quan, kịp thời, sâu sắc về các hoạt động chuẩn bị cho Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIV của Đảng; phản ánh kịp thời tâm tư nguyện vọng của cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Nâng cao hiệu quả kinh tế báo chí, cần mạnh dạn nghiên cứu, phát triển các mô hình kinh doanh mới phù hợp với môi trường số. Nhà nước cần tạo hành lang pháp lý thuận lợi để có thể hỗ trợ ban đầu cho việc thử nghiệm, thúc đẩy mô hình kinh tế báo chí phát triển đúng hướng. Bên cạnh đó, cần tiếp tục duy trì và hoàn thiện cơ chế đặt hàng, hỗ trợ từ ngân sách nhà nước với các nội dung, ấn phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị, đối ngoại, vùng sâu, vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số... bảo đảm cho báo chí thực hiện tốt trách nhiệm của mình với xã hội…
Các cơ quan báo chí tích cực, quyết liệt đổi mới, sắp xếp, tinh gọn hệ thống theo hướng tinh-gọn-mạnh; tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, tính hấp dẫn, sức thuyết phục trong thông tin tuyên truyền của hệ thống báo chí.
Thường trực Ban Bí thư yêu cầu mỗi cơ quan báo chí hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, chú trọng tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước trên các ấn phẩm, nền tảng, các loại hình báo chí, nhất là trên Internet, mạng xã hội, góp phần bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước.
Đặc biệt coi trọng đạo đức nghề nghiệp, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú chỉ rõ trên cơ sở các quy định đạo đức báo chí, mỗi cơ quan báo chí có thể ban hành những quy định riêng phù hợp với đặc thù của từng loại hình và thực tế của cơ quan, đơn vị. Các cơ quan báo chí cần phối hợp chặt chẽ với các cấp Hội Nhà báo, tăng cường quản lý đội ngũ người làm báo gắn với trách nhiệm người đứng đầu trong cơ quan báo chí và tổ chức Hội Nhà báo.
Thường trực Ban Bí thư yêu cầu người làm báo phải thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí, chú trọng nâng cao chất lượng, đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, năng lực công tác cho những người làm báo chí, truyền thông. Xây dựng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí có bản lĩnh chính trị vững vàng, giỏi nghiệp vụ, có đạo đức nghề nghiệp trong sáng, là những tấm gương tiêu biểu, mẫu mực, xung kích đi đầu trên mọi mặt trận, đặc biệt trên mặt trận thông tin, tuyên truyền đấu tranh phòng chống diễn biến hòa bình, tự diễn biến, tự chuyển hóa trong nội bộ.
ĐỊNH HƯỚNG, KIẾN TẠO MÔI TRƯỜNG CHO BÁO CHÍ PHÁT TRIỂN LÀNH MẠNH
Báo chí cần đẩy mạnh khai thác, ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ, chuyển đổi số báo chí gắn với cải cách bộ máy hành chính, xây dựng cơ quan báo chí chuyên nghiệp, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và hội nhập quốc tế. Tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng xã hội; làm chủ mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng số xuyên biên giới, giữ vững thương hiệu, vị thế của báo chí cách mạng Việt Nam trên trường quốc tế.
Thường trực Ban Bí thư cho biết Đảng, Nhà nước luôn đặt kỳ vọng cao và tạo điều kiện thuận lợi nhất để báo chí thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ của mình.
Khái quát các nội dung trọng tâm tại hội thảo, ông Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, nêu rõ mỗi người làm báo hôm nay tự hào với truyền thống 100 năm của Báo chí Cách mạng Việt Nam; đồng thời, nhận thức rõ chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, “Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm với nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại”, vừa thể hiện sự kỳ vọng, vừa là mệnh lệnh chính trị, là lời hiệu triệu mỗi người làm báo, mỗi cơ quan báo chí cần đổi mới toàn diện tư duy, phương thức hoạt động, tổ chức bộ máy.
Báo chí cách mạng Việt Nam đã để lại những dấu son sáng chói trong lịch sử 100 năm xây dựng, phát triển. Trong quá trình phát triển, báo chí cách mạng đã trung thành với tôn chỉ mục đích đặt ra từ đầu, trở thành vũ khí sắc bén, đồng hành với dân tộc từ trong cuộc đấu tranh gian khổ, hy sinh, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp, đánh đuổi các đội quân xâm lược hùng mạnh của đế quốc Nhật, đế quốc Mỹ, vì độc lập, tự do của Tổ quốc, cũng như trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, làm nên những trang sử vẻ vang, tự hào. 100 năm đồng hành với dân tộc, trải qua nhiều khó khăn, thử thách, báo chí cách mạng không chỉ là chứng nhân lịch sử, mà là cầu nối giữa Đảng với nhân dân; là vũ khí sắc bén trong đấu tranh vì độc lập, tự do của dân tộc; là công cụ hữu hiệu của công cuộc xây dựng, phát triển đất nước; là một bộ phận tạo thành, không thể tách rời của sự nghiệp cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Tại hội thảo, các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm đã đề xuất các giải pháp khoa học, khả thi để xây dựng, phát triển nền báo chí cách mạng trong kỷ nguyên mới.
Trước hết cần tiếp tục khẳng định báo chí là công cụ tư tưởng- văn hóa sắc bén của Đảng. Do đó việc giữ vững sự lãnh đạo của Đảng là nguyên tắc bất di bất dịch. Đó cũng là sự bảo đảm căn cốt cho tính Đảng, tính định hướng, tính cách mạng và nhân văn của nền báo chí nước nhà.
Theo ông Nguyễn Trọng Nghĩa, càng trong bối cảnh mới với những biến động phức tạp của tình hình thế giới, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, truyền thông đa nền tảng, AI, càng phải giữ vững vai trò lãnh đạo của Đảng như một trục xuyên suốt, đảm bảo cho báo chí phát triển đúng hướng, góp phần giữ vững ổn định chính trị, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tạo đồng thuận xã hội và niềm tin của nhân dân vào sự nghiệp đổi mới”.
“Lãnh đạo, chỉ đạo, định hướng báo chí phải là sự dẫn dắt chiến lược, khơi nguồn cảm hứng, tạo điều kiện để báo chí phát triển chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn, thực sự là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân, là diễn đàn tin cậy của các tầng lớp xã hội”.
Nối tiếp truyền thống báo chí cách mạng 100 năm qua, ông Nguyễn Trọng Nghĩa cho rằng cần tiếp tục xây dựng, củng cố và nâng tầm một thế hệ nhà báo tương lai “bút sắc- lòng trong- tâm sáng”, thấm nhuần tinh thần phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Nỗ lực nâng cao chất lượng đào tạo báo chí để đạt chuẩn, đáp ứng yêu cầu thời kỳ mới, góp phần đào tạo người làm báo giỏi về nghiệp vụ, sâu sắc về lý luận chính trị, am hiểu thực tiễn đời sống xã hội, tinh thông ứng dụng công nghệ.
Cùng với đó, xây dựng thể chế, chính sách có tính định hướng và kiến tạo môi trường cho sự phát triển lành mạnh của báo chí; hoàn thiện hành lang pháp lý, trọng tâm là sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí năm 2016 và các văn bản hướng dẫn. Quá trình sửa đổi luật cần quán triệt tinh thần “không phải để cấm mà là để kiến tạo cho sự phát triển” của báo chí.
Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, AI; thực hiện chuyển đổi số gắn với cải cách bộ máy hành chính, xây dựng các cơ quan báo chí chuyên nghiệp, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và hội nhập quốc tế. Tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng ở các nền tảng mạng xã hội, làm chủ mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của nền tảng số xuyên biên giới; giữ vững thương hiệu, vị thế của báo chí Việt Nam trong dòng chảy của báo chí truyền thông quốc tế...
Nội dung đầy đủ của bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 24+25-2025 phát hành ngày 16/06/2025. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây:
https://postenp.phaha.vn/tap-chi-kinh-te-viet-nam/detail/1453
Google translate