Ba tháng đầu năm 2019, 14 địa phương phát hiện 659 vụ khai thác cát trái phép, trung bình cứ mỗi giờ qua đi xảy ra 3 vụ "cát tặc". Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình nhiều lo lắng vì khai thác cát sỏi trái phép bùng phát trở lại, gây bức xúc trong nhân dân.
Buông lỏng quản lý
Ngày 3/4, chủ trì cuộc họp với lãnh đạo các bộ, ngành và địa phương về tình hình khai thác cát sỏi trái phép, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình nhấn mạnh đến việc buông lỏng quản lý của chính quyền địa phương, có dấu hiệu bao che, có nơi xử lý, có nơi không xử lý tình trạng khai thác cát sỏi trái phép, là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự trở lại này của cát tặc.
Phó Thủ tướng yêu cầu đánh giá nghiêm túc, khách quan trách nhiệm, chỉ rõ nguyên nhân, hạn chế yếu kém, đề xuất giải pháp quyết liệt, hiệu quả trong đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng khai thác cát sỏi trái phép đang gây hậu quả lớn về thất thoát tài nguyên, sạt lở bờ sông, thiệt hại hoa màu, mất an ninh trật tự của địa phương.
Các bộ, ngành chức năng và các địa phương phải tập trung tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác, kinh doanh tài nguyên cát, sỏi, thực hiện nghiêm, quyết liệt những quy định pháp luật hiện hành và các văn bản chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Bộ Công an phối hợp chặt chẽ với UBND các tỉnh, thành phố, đặc biệt là các địa phương có phản ánh về tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép phức tạp trở lại phải thường xuyên kiểm tra, kịp thời phát hiện xử lý nghiêm vi phạm; kiểm soát chặt chẽ các bến bãi tập kết cát và vật liệu xây dựng trên địa bàn. Kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân vi phạm và trách nhiệm người đứng đầu địa phương nếu để xảy ra tình trạng khai thác, lập bến bãi thu mua cát, sỏi trái phép.
Vào cuối năm ngoái, hàng loạt địa phương đã bị nêu tên vì để tình trạng vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khai thác, kinh doanh cát, sỏi diễn biến phức tạp trở lại như Tp.HCM, Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Đồng Nai, Thừa Thiên - Huế, Quảng Nam, Nghệ An, Bến Tre, Hải Dương, Yên Bái, Quảng Ninh, Quảng Trị...
Khai thác trái phép ngày càng tinh vi
Trong 3 tháng đầu năm nay, theo báo cáo của Bộ Công an, tình hình khai thác cát sỏi trái phép trên các tuyến sông, cửa biển hoạt động trở lại phức tạp với thủ đoạn tinh vi, có nơi công khai, lộng hành, đe dọa và hành hung người dân ngăn cản hoạt động khai thác cát trái phép, tình trạng lập bến bãi tập kết vật liệu xây dựng, xây nhà ở trái phép, công trình phụ tràn lan tại các địa phương. Hàng loạt các địa phương lại tiếp tục "được" nêu tên là Hà Nội, Phú Thọ, Bình Thuận, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Bến Tre, Bà Rịa – Vũng Tàu, Thừa Thiên-Huế...
Theo Bộ Công an, các đơn vị có giấy phép khai thác khoáng sản lợi dụng kẽ hở của pháp luật, sự thiếu kiểm tra giám sát, buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng để khai thác ngoài diện tích, vượt độ sâu dẫn đến sạt lở bờ sông, gây sạt lở đất canh tác, biến đổi dòng chảy, thất thoát tài nguyên, an toàn đê điều, mất an ninh trật tự trên địa bàn... Tình trạng này đã được các cơ quan báo chí phản ánh và đơn thư tố giác tội phạm của nhân dân gửi đến các ban ngành từ địa phương đến Trung ương.
Tại một số địa bàn phức tạp về hoạt động khai thác cát trái phép, tập kết bến bãi thường là những nơi mà chính quyền địa phương (cấp huyện, xã) buông lỏng quản lý, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân thuê đất bãi nhưng sử dụng sai mục đích để tập kết bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng; thờ ơ, đùn đẩy trách nhiệm cho các cơ quan cấp trên trong việc xử lý hoạt động khai thác cát trái phép nên khi các cơ quan chức năng kiểm tra, xử lý bàn giao lại cho các địa phương thì chỉ sau một thời gian ngắn, tình trạng khai thác cát trái phép lại bùng phát trở lại.
Từ đầu năm 2019 đến nay, có 14/20 địa phương đã phát hiện 659 vụ/426 đối tượng về hành vi khai thác cát trái phép và tập kết kinh doanh cát trái phép. Tổng số tiền xử phạt hơn 12 tỷ đồng, tịch thu 4.685 m2 cát, 73 ghe thuyền, 2 ôtô, 1 máy xúc, khởi tố 2 vụ về hành vi khai thác cát trái phép.
Qua 2 đợt cao điểm đấu tranh xử lý tội phạm của công an các tỉnh trong cả nước đã kiểm tra 13.610 vụ/4.286 đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động khai thác, tập kết cát và an toàn giao thông đường thuỷ, tuy nhiên mới xử lý hình sự có 7 vụ/7 bị can về hành vi "vi phạm các quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên" theo Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015, tịch thu 142 tàu hút cát và 800 công cụ, phương tiện khai thác cát trái phép, tổng số tiền xử phạt 69,6 tỷ đồng.
Sở dĩ kết quả xử lý thấp như vậy, định lượng giá trị tang vật hoặc giá trị thu lợi bất chính để cấu thành tội phạm vẫn còn quá cao nên rất khó khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự đối với cá nhân, tổ chức hoạt động khai thác cát trái phép. Theo Điều 227 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), đối tượng khai thác cát trái phép chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự khi xác định thu lợi bất chính trên 100 triệu đồng, hoặc giá trị tang vật là cát trên 500 triệu đồng, hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính mà còn vi phạm.
Google translate