Thị trường truyền thống ngày càng thu hẹp
Theo báo cáo của Hiệp hội Các nhà sản xuất xe máy Việt Nam (VAMM), doanh số xe máy của 5 doanh nghiệp thành viên là Honda, Piaggio, Suzuki, SYM và Yamaha đang trong đà sụt giảm 5 năm gần đây. Cụ thể, doanh số xe máy năm 2019 đạt 3,25 triệu chiếc, năm 2020 là 2,71 triệu chiếc, năm 2021 chỉ còn 2,49 triệu chiếc (do ảnh hưởng của Đại dịch Covid-19). Năm 2022, sau khi Đại dịch Covid-19 được kiềm chế và đẩy lùi, nhu cầu mua xe tăng mạnh trở lại, giúp thị trường cán mốc 3 triệu xe được bán ra. Tuy nhiên, đến năm 2023, doanh số xe máy tiếp tục giảm xuống 2,51 triệu chiếc (giảm 16,21% so với năm 2022).
Ngược lại, thị trường ô tô đang trong xu hướng phát triển trong những năm gần đây. Nếu như vào năm 2010, lượng xe máy đăng ký mới tại Việt Nam gấp 55,9 lần ô tô, thì đến năm 2020, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 26,7 xe máy/ô tô. Theo báo cáo của Ủy ban ATGT Quốc gia, năm 2023, toàn quốc đăng ký mới 408.542 xe ô tô, 2.447.977 mô tô, xe gắn máy, đạt tỷ lệ 5,99 xe máy/ô tô.
Mặc dù vậy, Việt Nam là quốc gia sử dụng nhiều xe máy nhất Đông Nam Á (theo báo cáo của Seasia Stats năm 2023) với tỷ lệ xe máy trên dân số đạt mức 72,8%, thứ hai là Brunei (67,2%), tiếp theo là Malaysia (45,2%), Indonesia (45,1%), Thái Lan (30,6%)...
Điều này cho thấy, dù nhu cầu sử dụng xe máy như một phương tiện di chuyển chính vẫn rất lớn, song thị trường xe máy đã đạt bão hòa và có tính chu kỳ. Cụ thể, đối tượng sử dụng xe gắn máy chủ yếu là người lao động có thu nhập trung bình đến thu nhập thấp, sinh viên đi học tại các thành phố lớn, tập trung mua sắm từ cuối tháng 8 đến tháng 12 hàng năm. Các dòng xe chạy xăng truyền thống ít được đầu tư cải tiến, thay đổi mẫu mã, khiến nhiều người cảm thấy nhàm chán và không còn coi xe máy như một tài sản để nâng niu và tự hào.
Đã tới lúc, các nhà sản xuất xe máy buộc phải điều chỉnh sản lượng và chiến lược về các dòng xe tại thị trường Việt Nam. Hiện nay, có 3 xu hướng khá rõ ràng đối với ngành công nghiệp xe máy. Một là, chuyển đổi dần sang các dòng xe thân thiện với môi trường, đặc biệt là xe máy điện. Hai là, biến Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất xe máy quy mô lớn, hướng đến xuất khẩu xe nguyên chiếc và linh kiện, phụ tùng. Ba là, mở rộng sang các thị trường “ngách”, vốn là “sân chơi” của các doanh nghiệp nhỏ, đại lý phân phối xe nhập khẩu.
“Tấn công” thị trường “ngách”
Trong 3 xu hướng mới của ngành công nghiệp xe máy Việt Nam, xu hướng điện khí hóa đang được Chính phủ khuyến khích. Hiện nay, VinFast là nhà sản xuất lớn và duy nhất tại Việt Nam sở hữu đầy đủ dải sản phẩm ô tô, xe máy, xe buýt điện và hạ tầng trạm sạc. Ngoài ra, các thương hiệu khác như Yadea, Pega, Dat Bike... cũng đã xây dựng nhà máy sản xuất tại Việt Nam và liên tục ra mắt các sản phẩm mới. Tính đến hết năm 2023, cả nước có gần 75 triệu xe máy, trong đó có 2,3 triệu xe máy điện, đạt tỷ lệ 3%. Theo Bộ Công Thương, doanh số xe máy điện tại Việt Nam đạt mức tăng trưởng khá, khoảng 30-35% trong vài năm trở lại đây. Dù có nhiều dư địa để phát triển, nhiều nhà sản xuất xe máy truyền thống vẫn chưa thực sự “mặn mà” với xe máy điện vì nhiều lý do, trong đó nguyên nhân chính là “không nỡ” rời bỏ miếng bánh thị phần xe chạy xăng truyền thống.
Đối với xu hướng xuất khẩu xe máy, các nhà sản xuất xe máy có nhiều thuận lợi nhờ tỷ lệ nội địa hóa cao (trên 90%) nên có đủ năng lực để xuất khẩu. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất là tìm kiếm thị trường tiêu thụ và rủi ro trong đầu tư. Honda Việt Nam (HVN) hiện là nhà sản xuất có sản lượng xe xuất khẩu lớn nhất với 228.801 xe CBU xuất khẩu trong năm tài chính 2023. HVN cũng gặt hái nhiều thành công trong lĩnh vực xuất khẩu linh kiện, phụ tùng xe máy với tổng kim ngạch hơn 400 triệu USD (bao gồm cả xe CBU và phụ tùng). Ngày 19/5, Yamaha Motor Việt Nam chính thức khánh thành dây chuyền lắp động cơ cho xuất khẩu. Trước đó, công ty này bắt đầu xuất khẩu xe máy để bổ sung cho thị trường Indonesia (năm 2019), sản xuất và xuất khẩu xe máy điện NEO’S chủ yếu cho thị trường châu Âu (năm 2022).
Đối với thị trường “ngách”, bao gồm các sản phẩm xe độc, lạ, hiếm, một số hãng xe lớn cũng bắt đầu chọn lọc và đưa về Việt Nam. Trong đó, HVN đã sớm nhìn thấy tiềm năng từ những mẫu xe này đem lại. Điều này đã từng được minh chứng bằng sự thành công của dòng sản phẩm xe tay ga cao cấp Honda SH trong suốt 15 năm qua. Trước đó, Honda SH 150i từng là ước mơ của giới trẻ Hà Nội, TP.HCM, thể hiện sự sang trọng, đẳng cấp “dân chơi” trong giai đoạn 2005-2008. Đến năm 2009, HVN chính thức giới thiệu Honda SH tới khách hàng trong nước từ cuối năm 2009 với mức giá 99,99 triệu đồng cho bản 125i. Tuy nhiên, phải mất 3 năm để SH “nội” đủ sức cạnh tranh với SH “nhập” và trở thành một trong những lựa chọn xe tay ga hạng sang hàng đầu tại Việt Nam.
Từ năm 2021, thị trường Việt Nam xuất hiện mẫu xe tay ga nhập khẩu từ Indonesia với tên gọi Honda Vario 150, được các đại lý phân phối xe máy tư nhân nhập về với giá 48-50 triệu đồng. Với thiết kế thể thao, vừa vặn với vóc dáng người Việt, nhiều công nghệ mới hiện đại, Vario 150 nhanh chóng thu hút được đối tượng khách hàng là giới trẻ. Cuối năm 2022, HVN chính thức giới thiệu hai phiên bản Vario 160 (lắp ráp trong nước) và Vario 125 (nhập khẩu chính hãng).
Một mẫu xe nhập khẩu cũng khá thành công và được nhiều bạn trẻ đón nhận là Honda Cross Cub 110 với phong cách “hoài cổ” kết hợp hiện đại, giá lên tới gần 100 triệu đồng. Trong khi HVN chưa có kế hoạch đưa mẫu xe này về Việt Nam thì Yamaha Việt Nam đã nhanh tay hơn khi ra mắt mẫu xe Yamaha PG-1 mang phong cách tương tự nhưng phù hợp với nhu cầu “phượt” của giới trẻ và mức giá cạnh tranh hơn nhiều.
Trước đó, Suzuzki Việt Nam phân phối bộ đôi côn tay Suzuki Raider và Satria, cạnh tranh trực tiếp với các mẫu côn tay nhập khẩu theo đường tiểu ngạch. Yamaha Việt Nam bổ sung mẫu XS155R vào danh mục xe của mình để cạnh tranh với mẫu Yamaha XSR 155 nhập khẩu.
Các mẫu xe phân khối lớn cũng được các nhà sản xuất nhắm đến nhiều hơn trong bối cảnh nhóm đối tượng khách hàng cao cấp ngày càng được mở rộng. Theo đó, nhiều người đã sở hữu ô tô và yêu tốc độ có xu hướng mua thêm một chiếc motor để phục vụ những chuyến Việt dã cùng với bạn bè. Ngoài ra, nhiều bạn trẻ cũng lựa chọn motor để di chuyển trong thành phố để thể hiện cá tính của mình. Hiện tại, HVN sở hữu dải sản phẩm xe phân khối lớn khá đa dạng với khoảng 15 mẫu mã, mức giá dao động từ 130 triệu đồng đến 1,23 tỷ đồng. Piaggio và Yamaha cũng thành lập các đại lý 3S dành riêng cho xe phân khối lớn (trên dưới 400cc), tích hợp dịch vụ bảo dưỡng, sửa chữa chính hãng dành cho khách hàng tại Việt Nam.
Việc chuyển hướng sang thị trường “ngách” đã giúp các doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro từ thị trường xe xăng truyền thống, mở ra cơ hội tiếp cận khách hàng mới tại Việt Nam. Điều này cũng đang tạo áp lực lên các đại lý doanh xe nhập khẩu.
Google translate