Vai trò của quy chuẩn
Tháng 4/2024 Bộ KH&CN đã ban hành Thông tư sửa đổi bổ sung quy định về đo lường đối với phương tiện nhóm 2 với nội dung bổ sung "thiết bị đo điện năng sạc pin xe điện" và ban hành kế hoạch xây dựng tiêu chuẩn Kỹ thuật quốc gia năm 2024 trong đó, Bộ đang xây dựng 8 tiêu chuẩn Việt Nam về ổ cắm điện, sạc điện đối với phương tiện giao thông xanh. Tuy nhiên, trong hệ thống tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam chưa có quy chuẩn Việt Nam đối với hệ thống trạm/trụ sạc xe điện.
Quy chuẩn là các quy định kỹ thuật có tính pháp lý bắt buộc, được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, quy chuẩn đặt ra những ngưỡng giới hạn cụ thể mà sản phẩm, dịch vụ, hoạt động phải tuân thủ – nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, an toàn xã hội và môi trường. Nếu không tuân thủ quy chuẩn, tổ chức, cá nhân có thể bị xử phạt theo quy định pháp luật.
Trong Dự thảo Thông tư ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện có nhiều điểm giải quyết thực trạng hiện tại. Dự thảo nêu Quy chuẩn quy định các yêu cầu kỹ thuật về an toàn đối với trụ sạc xe điện dùng để sạc điện cho xe điện (gọi tắt là EV) có điện áp cấp danh định đến 1.000 V xoay chiều (AC) hoặc đến 1.500V một chiều (DC) và điện áp ra danh định đến 1.000V AC hoặc 1.500V DC và áp dụng cho xe điện có thể sạc điện từ nguồn điện bên ngoài.
Quy chuẩn kỹ thuật áp dụng đối với trụ sạc xe điện, cho các loại xe ô tô điện, kể cả các xe ô tô điện hybrid kiểu sạc ngoài (PHEV), lấy hoàn toàn hoặc một phần năng lượng của xe từ các hệ thống lưu trữ năng lượng sạc lại được (RESS) lắp trên xe.
Sau thời gian dài lấy ý kiến, mới đây trong một cuộc họp báo thường kỳ ngày 5/8, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) cho biết đã hoàn thiện dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về trụ sạc xe điện để quản lý chặt chẽ hơn các trụ sạc khi đưa ra thị trường.
Theo đó, Bộ KH&CN đã phối hợp với Bộ Công Thương xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về trụ sạc xe điện. Dự thảo quy chuẩn được xây dựng theo 8 phương thức quản lý chặt chẽ các trạm sạc khi đưa ra thị trường trong thời gian tới. Bộ KH&CN đã tổ chức nghiên cứu quy định, kinh nghiệm quốc tế, tiêu chuẩn quốc tế, khảo sát các đơn vị sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu, kinh doanh, thử nghiệm tại ba miền Bắc, Trung, Nam để xây dựng dự thảo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về trụ sạc xe điện.
Thị trường xe điện của Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong thời gian qua với doanh thu thị trường ước tính khoảng 3 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi lên 7 tỷ USD vào năm 2030, tăng trưởng ở tốc độ CAGR là 18% trong giai đoạn dự báo (2025–2030). Có thể thấy tiềm năng của thị trường xe điện là rất lớn và tỉ lệ thuận với nhu cầu của phát triển trạm sạc.
Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định 876/QĐ-TTg, tập trung vào quá trình chuyển đổi xanh trong lĩnh vực giao thông vận tải Quyết định này nhấn mạnh vào việc mở rộng sản xuất xe điện trong nước, hỗ trợ các nhà sản xuất và ưu tiên phát triển mạng lưới sạc xe điện trên toàn quốc, đặc biệt là ở các khu vực đô thị và dọc theo các tuyến giao thông chính. Quyết định này cũng nêu rõ một kế hoạch đầy tham vọng nhằm đạt được mục tiêu điện khí hóa 100% tất cả các phương tiện giao thông vào năm 2050, với các trạm sạc có thể tiếp cận ở mọi khu vực trên cả nước.
Nút thắt quan trọng sắp được tháo gỡ
Nút thắt lớn nhất đối với việc áp dụng EV tại Việt Nam hiện nay chính là vấn đề hạ tầng trạm sạc xe điện. Mặc dù công nghệ trạm sạc phát triển nhanh chóng, nhưng việc thiếu một quy chuẩn sẽ khiến thị trường phân mảnh, các doanh nghiệp tham gia đầu tư có nhiều lo ngại dẫn đến thị trường chậm phát triển, kéo theo việc khuyến khích sử dụng xe điện sẽ gặp nhiều khó khăn.
Bên cạnh đó, những lo lắng về phạm vi hoạt động là mối quan tâm hàng đầu của nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là ở những vùng nông thôn không có cơ sở hạ tầng sạc phù hợp. Nếu bộ sạc không tương thích, người tiêu dùng có thể ít có khả năng cân nhắc thay thế các loại xe ICE hiện đang gây ô nhiễm.
Trên thực tế, theo Bộ Giao thông vận tải (trước đây), từ năm 2018 đến cuối năm 2022, cả nước có 7.780 xe ô tô điện. Đến năm 2023, con số này đã tăng thêm 12.285 chiếc, trong đó chủ yếu là xe điện VinFast. Bên cạnh đó, hàng loạt nhà sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước như TMT Motor, THACO, TC Motor và các hãng xe nước ngoài như OMODA, Wuling, Haima, Haval, Zhidou, Lynk & Co... đều liên tục ra mắt những sản phẩm xe điện đầu tiên tại Việt Nam. Điều này cho thấy thị trường xe điện Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới và sẽ bùng nổ trong thời gian tới. Vấn đề trạm sạc là bài toán lớn nhất mà bất kì hãng sản xuất, phân phối xe điện nào cũng cần phải tính đến đầu tiên khi bán xe điện tại Việt Nam.
Có thể nói nhu cầu phát triển hạ tầng trạm sạc là rất bức thiết. Trong xu thế đó, thị trường Việt đang đón nhận một làn sóng các nhà đầu tư vào mảng trạm sạc với những chiến lược khác nhau. Do đó, khi có một quy chuẩn chính thức sẽ là nền tảng chính sách cần thiết để thu hút đầu tư.
Theo một báo cáo mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB), nếu tốc độ phát triển mạng lưới trạm sạc công cộng tăng nhanh thì xe điện Việt Nam sẽ có những bứt phá nhanh hơn trong khoảng từ 2035 – 2050.
Còn theo Statista, các chuyên gia dự báo đến năm 2028, sẽ có khoảng 1triệu xe điện thông trên đường ở Việt Nam, với dự báo đạt 3,5 triệu vào năm 2040. Để đáp ứng được nhu cầu của hàng triệu chiếc xe điện, việc phủ sóng các trạm sạc là điều bắt buộc vì trạm sạc được ví như “mạch máu” của phát triển xe điện.
Tại Việt Nam, VinFast hiện đang là đầu tàu phát triển hệ thống trạm sạc rất lớn, phủ sóng khắp cả nước, phục vụ cho những người đang sử dụng xe VinFast. Không chỉ thế, để đẩy mạnh phát triển hệ thống trạm sạc của mình, song song với việc tự phát triển hạ tầng trạm sạc khắp Việt Nam, công ty V-Green chuyên phát triển trạm sạc của VinFast còn triển khai thêm mô hình nhượng quyền theo hình thức "doanh nghiệp và người dân cùng làm".
Tương tự trạm sạc chính hãng do V-Green đầu tư, trạm sạc nhượng quyền V-Green sẽ phục vụ các chủ sở hữu ô tô điện và xe máy điện VinFast trên toàn quốc (dự kiến sẽ đạt 300.000 ô tô và 1 triệu xe máy điện vào năm 2025). V-Green cam kết đồng hành, chia sẻ doanh thu ở mức cố định 750 VNĐ cho mỗi 1 kWh điện sạc cho các đối tác trong vòng tối thiểu 10 năm. V-Green còn hỗ trợ toàn bộ công nghệ quản lý vận hành, quản lý thu chi, bảo trì bảo dưỡng, marketing thu hút khách hàng đến trạm sạc trong suốt quá trình triển khai hợp tác. V-Green cũng cam kết đền bù cho các chủ trạm sạc nếu V-Green dừng kinh doanh trước hạn cam kết 10 năm.
Để tham gia vào “mạng lưới xanh” của V-Green, các đối tác chỉ cần đầu tư thêm trang thiết bị và cơ sở hạ tầng đảm bảo cho việc vận hành trạm sạc. Ngoài doanh thu chia sẻ từ V-Green, các đối tác còn có thể gia tăng nguồn thu thông qua việc cung cấp các dịch vụ giá trị gia tăng cho các chủ xe điện như chăm sóc xe, mua sắm, vui chơi giải trí... trong thời gian chờ sạc.
Hiện nay, V-Green là công ty đang sở hữu mạng lưới trạm sạc dành cho ô tô và xe máy điện lớn nhất tại Việt Nam, với quy hoạch 150.000 cổng sạc tại tất cả 63 tỉnh thành trên cả nước. Với cam kết đầu tư 10.000 tỷ đồng để xây mới, nâng cấp và hoàn thiện hệ thống.
Ngoài V-Green, một số doanh nghiệp cũng có các đơn vị khác đang tham gia vào lĩnh vực phát triển trạm sạc xe điện có thể kể đến như EverEV, SOLAREV, Quỹ đầu tư GreenYellow Việt Nam, Eboost, EV One, EverCharge, EVG, Charge Plus, DatCharge, Rabbit EVC, VuPhong Energy, Autel, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tổng Công ty Điện lực Dầu khí (PV Power)… Mặc dù cùng đầu tư trạm sạc nhưng các đơn vị này có những chiến lược khác nhau.
EverEV là nhà cung cấp dịch vụ, thiết bị sạc và khai thác điểm sạc tại Việt Nam. Những sản phẩm chủ lực của công ty này là các bộ sạc gia đình (Home Charger) và bộ sạc DC dành cho các tổ chức, doanh nghiệp, hộ gia đình.
Còn EverEV cũng là đối tác của VinFast trong hoạt động hậu mãi dành cho bộ sạc nhanh. SolarEV là công ty chuyên tư vấn, lắp đặt trạm sạc ô tô điện, trạm sạc xe điện sử dụng năng lượng mặt trời, đầu tư dịch vụ trạm sạc xe điện kết hợp F&B, lắp đặt tại các khu du lịch, trạm dừng nghỉ...
Điểm chung của EverEV và SolarEV là những sản phẩm trụ sạc chậm, sạc nhanh có khả năng tương thích cao với nhiều thương hiệu xe điện, giúp đem lại giải pháp sạc pin nhanh chóng dành cho các mẫu xe điện đang được bán tại Việt Nam nhưng chưa có hạ tầng trạm sạc đi kèm như VinFast.
Mới đây nhất là “tân binh” TMT Motors cũng đã chính thức tham gia thị trường trạm sạc. Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên năm 2025, TMT Motors chính thức bổ sung ngành nghề kinh doanh phát triển trạm sạc xe điện, đặt mục tiêu phủ sóng 30.000 trạm sạc trên toàn quốc.
Thời gian tới, việc sớm ban hành quy chuẩn trạm sạc xe điện sẽ là bước chuyển đổi lớn với ngành xe điện tại Việt Nam, hình thành một hệ sinh thái giao thông toàn diện.
Với chính sách rõ ràng, các cơ quan quản lý có thể quản lý dễ dàng các trạm sạc đúng tiêu chuẩn, có cơ sở để cấp phép, tránh tình trạng xây dựng các loại trạm sạc tự phát thiếu an toàn. Bên cạnh đó, có chính sách rõ ràng về quy chuẩn với trạm sạc sẽ hỗ trợ phát triển đô thị với hạ tầng giao thông điện khí hoá hiện đại, bền vững, thúc đẩy phát triển hệ sinh thái sạc đa thương hiệu, giảm phân mảnh thị trường, giúp Việt Nam tiến tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050 nhanh hơn.
Các trạm sạc cũng sẽ đa dạng về loại hình, bao gồm trạm sạc nhanh, trạm sạc tiêu chuẩn và tích hợp thêm các dịch vụ tiện ích khác đi kèm. Sân chơi phát triển trạm sạc xe điện sẽ đông đúc hơn rất nhiều với các doanh nghiệp trong nước và các doanh nghiệp có nguồn vốn FDI chắc chắn cũng khó có thể bỏ qua. Khi hạ tầng trạm sạc phát triển mạnh mẽ, người tiêu dùng Việt cũng sẽ được hưởng lợi về giá và chất lượng của các loại xe điện đa dạng, thị trường trở nên sôi động hơn.
Google translate