Tại văn bản kiến nghị gửi Chính phủ và các Bộ ngành liên quan đến các đề xuất về những vấn đề kinh tế được dư luận quan tâm, Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) đề cập đến bốn giải pháp cải thiện chất lượng đầu tư công nhằm hướng tới mục tiêu tăng trưởng trung hạn.
Cụ thể, dựa trên các kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia như Hàn Quốc, Trung Quốc, và Singapore, các chuyên gia của NEU cho rằng nếu đầu tư công được hoạch định và triển khai hợp lý, có thể đóng vai trò quan trọng cho tăng trưởng kinh tế cao trong thời gian dài.
Đơn cử là Hàn Quốc, quốc gia này đã sử dụng đầu tư công để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua các chính sách đột phá trong công nghệ và hạ tầng. Tương tự tại Trung Quốc, với chiến lược phát triển nền kinh tế theo hướng mở cửa và đổi mới trong những thập kỷ qua, quốc gia này đã tận dụng tối đa vai trò của đầu tư công để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao. Các chiến lược đầu tư công của Trung Quốc chủ yếu tập trung vào hạ tầng và chuyển đổi cơ cấu kinh tế, đồng thời kết hợp với cải cách thể chế và thu hút đầu tư tư nhân, nhóm nghiên cứu NEU cho biết
Đối mặt với thực trạng trên, nhóm nghiên cứu đề xuất Chính phủ bốn giải pháp về đầu tư công nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh tế của Việt Nam giai đoạn 2026-2030:
Nhóm nghiên cứu NEU đánh giá trong suốt thời gian qua dư địa của đầu tư công vẫn chưa phát huy hết tiềm lực bởi 3 yếu tố: (i) giải ngân đầu tư công còn chậm và kết quả đầu tư công đã huy động nhưng chưa khai thác hiệu quả; (ii) hiệu quả đầu tư công còn hạn chế và (iii) kết nối vùng, ngành và cấu trúc không gian phát triển kinh tế và mức độ lan tỏa đầu tư công sang đầu tư tư nhân và FDI còn chưa cao.
Thứ nhất, cần phân bổ vốn đầu tư theo hướng đầu tư công dẫn dắt các lĩnh vực ưu tiên theo mô hình tăng trưởng mới.
Theo các nhà nghiên cứu, trong bối cảnh chuyển đổi sang mô hình tăng dựa vào đổi mới sáng tạo, đầu tư công cần đóng vai trò dẫn dắt chiến lược trong các lĩnh vực ưu tiên như công nghệ cao, chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp, phát triển hạ tầng xanh, chống biến đổi khí hậu và thích ứng với rủi ro thiên tai.
Chính vì vậy, cần đẩy mạnh đầu tư công vào hạ tầng phục vụ cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo như trung tâm nghiên cứu, khu công nghệ cao và vườn ươm khởi nghiệp. Cùng với đó, cần đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng số để hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, chuyển đổi mô hình sản xuất và nâng cao TFP.
Thứ hai, đầu tư công phải góp phần hỗ trợ, kiến tạo, thúc đẩy đầu tư tư nhân, đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Nhóm nghiên cứu NEU cho rằng đầu tư công không nên dàn trải mà cần tập trung vào các lĩnh vực có khả năng kích cầu liên ngành, tạo chuỗi liên kết đầu vào - đầu ra với khu vực tư nhân như dự án hạ tầng giao thông kết nối vùng kinh tế trọng điểm, khu du lịch có thể thúc đẩy hoạt động sản xuất, tiêu dùng…
Song song với đó, cần tái cấu trúc danh mục đầu tư công theo hướng hỗ trợ hệ sinh thái đầu tư tư nhân. Đồng thời, đẩy mạnh đầu tư theo phương thức đối tác công tư và phát huy vai trò của mô hình hợp tác công - tư (PPP).
Thứ ba, cần thiết lập các tiêu chí phân bổ vốn dựa trên năng lực hấp thụ của địa phương, nhu cầu đầu tư thực tiễn và hiệu quả định lượng của từng dự án.
Các chuyên gia của NEU đánh giá cần xây dựng hệ thống tiêu chí khách quan và lượng hóa được như tỷ lệ tăng trưởng GRDP, chỉ số hấp thụ vốn, tác động lan tỏa về việc làm và thu ngân sách địa phương, từ đó làm cơ sở cho việc lựa chọn và phân bổ nguồn lực.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng đề xuất cần thiết lập quy trình đánh giá và cập nhật kế hoạch đầu tư trung hạn định kỳ, có tích hợp kết quả giải ngân, tiến độ và hiệu quả của các năm trước để điều chỉnh phân bổ vốn phù hợp với năng lực triển khai thực tế.
Thứ tư, cần tiếp tục đổi mới cơ chế quản lý đầu tư công theo hướng hiện đại và minh bạch
Theo đó, nhóm nghiên cứu NEU đề xuất cần đẩy mạnh số hóa toàn bộ quá trình quản lý đầu tư công, ứng dụng dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong đánh giá hiệu quả dự án theo thời gian thực; đồng thời thiết lập thể chế giám sát độc lập và cơ chế phản hồi chính sách linh hoạt.
Cùng với đó, để tận dụng dư địa của đầu tư công, cần có các giải pháp mạnh mẽ, đặc thù để khai thác hiệu quả các dự án đã hoàn thành, khơi thông, đẩy mạnh giải ngân, tháo gỡ những khó khăn, giảm thiểu lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đối với các dự án đang triển khai. Đồng thời, cần chuẩn hóa quy trình, thủ tục và cơ chế giám sát để triển khai có hiệu quả, có tính lan tỏa cao đối với các dự án sẽ triển khai trong thời gian tới, nhóm nghiên cứu NEU cho biết.
Google translate