Đề xuất được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nêu khi xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, về việc ghi nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của chủ hộ kinh doanh đã tham gia trước ngày Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực thi hành.
KHÓ THU HỒI SỐ TIỀN ĐÃ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết theo quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội, chủ hộ kinh doanh không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.
Tuy nhiên, trong giai đoạn năm 2003 đến nay, cơ quan Bảo hiểm xã hội các địa phương đã thực hiện thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh. Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, tính đến hết ngày 31/5/2023, có 3.567 chủ hộ kinh doanh tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; số tiền đã đóng vào Quỹ Bảo hiểm xã hội khoảng 113 tỷ đồng.
Có 9.648 lượt chủ hộ kinh doanh đã được giải quyết và chi trả các chế độ ốm đau, thai sản, với số tiền là 13,28 tỷ đồng; có 1 người được giải quyết, chi trả chế độ bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, số tiền là 21,55 triệu đồng; 275 người được giải quyết chế độ hưu trí, tử tuất, số tiền là 32,84 tỷ đồng; có 397 người được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội một lần, số tiền là 9,328 tỷ đồng.
Việc cơ quan Bảo hiểm xã hội đã thực hiện thu bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh là không đúng quy định của pháp luật. Về nguyên tắc, nếu thu bảo hiểm xã hội bắt buộc không đúng quy định của pháp luật, thì phải hoàn trả tiền đóng bảo hiểm xã hội đã thu không đúng.
Tuy nhiên, việc hoàn trả tiền đóng bảo hiểm xã hội trong trường hợp này có một số bất cập, hạn chế. Đơn cử như, những chủ hộ kinh doanh này đã được cơ quan Bảo hiểm xã hội thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trong thời gian dài.
Có nhiều người đã được giải quyết hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc; hoàn trả tiền đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thì đồng thời cũng sẽ phải thu hồi số tiền đã giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội là khá phức tạp, không đảm bảo quyền lợi của các chủ hộ, nhiều người đã đến tuổi nghỉ hưu.
Hơn nữa, việc này cũng không phù hợp với chủ trương của Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, quy định của Luật Bảo hiểm xã hội 2024 về mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh.
Chính vì vậy, về cơ bản các cơ quan liên quan đều thống nhất với chủ trương giải quyết theo hướng ghi nhận thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, để tính hưởng bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh.
KHÔNG PHÁT SINH KINH PHÍ TỪ CÁC NGUỒN KHÁC
Từ những căn cứ trên, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất xây dựng Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc ghi nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của chủ hộ kinh doanh đã tham gia trước ngày Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực thi hành (1/7/2025).
Quy định nhằm giải quyết hạn chế, vướng mắc trong thực hiện bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doạnh thời gian qua. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý trong việc thực hiện thu và giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh trong giai đoạn trước ngày Luật mới có hiệu lực thi hành.
Việc này cũng đáp ứng nguyên vọng và đảm bảo quyền lợi cho các chủ hộ kinh doanh, góp phần mở rộng bao phủ đối tượng tham gia và thụ hưởng bảo hiểm xã hội.
Theo đó, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất ghi nhận thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trước ngày 1/7/2025 của chủ hộ kinh doanh, để làm căn cứ giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội.
Chủ hộ kinh doanh đã đủ điều kiện hưởng chế độ bảo hiểm xã hội trước ngày Nghị quyết này ban hành, thì được giải quyết hưởng chế độ bảo hiểm xã hội kể từ ngày đủ điều kiện hưởng chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định.
Đối với chủ hộ kinh doanh có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, và đã được cơ quan Bảo hiểm xã hội hoàn trả số tiền đã đóng, nếu có nguyện vọng bảo lưu thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trước đó, thì nộp lại số tiền đã được hoàn trả vào Quỹ Bảo hiểm xã hội.
Trường hợp chủ hộ kinh doanh có yêu cầu hoàn trả tiền đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, thì cơ quan Bảo hiểm xã hội thực hiện hoàn trả. Đồng thời, thu hồi số tiền mà chủ hộ kinh doanh đã hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội trước đây (nếu có), và không tính lãi.
Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội dự kiến, việc ghi nhận thời gian đóng và giải quyết chế độ bảo hiểm xã hội đối với chủ hộ kinh doanh do cơ quan Bảo hiểm xã hội tổ chức thực hiện, về cơ bản không yêu cầu tăng thêm nhân lực để triển khai thực hiện chính sách sau khi được thông qua.
Kinh phí bảo đảm thực hiện chi trả chế độ bảo hiểm xã hội cho chủ hộ kinh doanh từ Quỹ Bảo hiểm xã hội do người chủ hộ kinh doanh đã đóng, đảm bảo nguyên tắc đóng - hưởng, và không làm phát sinh kinh phí từ các nguồn khác.
Google translate