Mặc dù đồ ngọt hương matcha từ lâu đã được khách du lịch ưa chuộng tại Nhật Bản, nhưng trà bột matcha khoảng 3 năm trở lại đây mới trở nên phổ biến trên toàn cầu. Cơn sốt này đã lan rộng kể từ cuối năm 2024 và được thúc đẩy bởi phương tiện truyền thông xã hội, nơi quảng bá nó như một sự thay thế lành mạnh hơn cho cà phê. Trên Instagram, hashtag #matcha đến nay đã có hơn 8,6 triệu bài đăng.
Để đạt được màu sắc và hương vị tốt nhất trong matcha, cần phải kiểm soát cẩn thận lượng ánh sáng mặt trời chiếu vào cây. Điều này có nghĩa là loại matcha ngon nhất mà chúng ta có thể tìm thấy phải được trồng ở quy mô nhỏ với sự chăm sóc thủ công cao. Ngay cả với những nỗ lực hiện đại hóa và công nghiệp hóa sản xuất, một số quy trình như trồng cây và nghiền lá cần phải được thực hiện rất chậm để có thể đạt tiêu chuẩn Nhật Bản.
Vì không thể tăng tốc sản xuất, nên phải mở rộng sản xuất để sản lượng nhiều hơn. Nhìn thấy tiềm năng xuất khẩu matcha, Chính phủ Nhật đã bắt đầu hỗ trợ việc sản xuất trà xanh cách đây vài năm với hy vọng tập trung lực lượng lao động nông nghiệp đang thu hẹp của Nhật Bản vào lĩnh vực đang tăng trưởng này.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng đã tham gia vào “cuộc đua” và hiện là nước sản xuất matcha hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, phần lớn sản phẩm được bán tại thị trường nội địa tỷ dân, đồng thời do tập trung nhiều hơn vào hiệu quả sản xuất nên chất lượng matcha Trung Quốc thường thấp hơn.
Cuộc chiến thương mại gần đây do Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump khởi xướng có thể mang lại cho Nhật Bản lợi thế cạnh tranh so với Trung Quốc. Thật không may, điều này có lẽ sẽ không mang đến nhiều sự khác biệt, bởi vì ngay cả khi Nhật Bản nỗ lực tăng gấp đôi sản lượng matcha trong 10 năm qua, thì vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trên toàn thế giới đối với loại đồ uống này.
Theo một thương nhân buôn bán trà ở Anh, doanh số bán đồ uống có hương vị matcha đã tăng gấp ba lần chỉ trong năm qua và thậm chí còn vượt qua cả loại trà Earl Grey cổ điển ở vương quốc này. Một số thương nhân ở các quốc gia khác như Hoa Kỳ cho biết họ đã hoàn toàn từ bỏ cà phê để chuyển sang matcha. Một người bán hàng ở Ireland nhận xét rằng Nhật Bản có thể sẽ cần tăng sản lượng lên gấp 10 lần trong năm năm tới để theo kịp nhu cầu của thị trường.
Dọc theo con phố Rue Sainte-Anne ở Paris (Pháp) - địa điểm nổi tiếng với các quán cà phê châu Á, hàng trăm du khách xếp hàng dài để chờ được thưởng thức những cốc latte, kem hoặc bánh ngọt được làm từ matcha. Bên trong các cửa hàng, nhiều du khách chen chúc ở quầy thu ngân, mua những lon và hộp nhỏ. Giá dao động từ khoảng 1.000 Yên (khoảng 7 USD) cho một hộp chỉ chứa vài chục gram đến hơn 10.000 Yên cho các loại cao cấp.
Tại Creamy Daily, một quán cà phê nhỏ trên phố Rue Sainte-Anne, để phục vụ 300 khách hàng mỗi ngày, Zhu, người đồng sáng lập cơ sở này, đã phải đặt hàng trước hàng tháng. "Nhưng hiện tại, thời gian giao hàng là khoảng hai đến ba tháng. Các nhà cung cấp thậm chí còn khuyên chúng tôi nên đặt hàng với số lượng lớn hơn trong trường hợp họ không thể giao hàng đúng hẹn", cô Zhu cho biết.
Nhu cầu tăng cao ở Úc cũng thúc đẩy cảnh báo về tình trạng thiếu hụt hơn nữa trong năm nay. Arthur Tong, người đồng sáng lập công ty cung cấp trà Tea Craft tại Sydney, cho biết mặc dù tình trạng thiếu hụt chủ yếu ảnh hưởng đến loại matcha chất lượng cao được sử dụng trong nhiều quán cà phê, nhưng nó cũng có thể bắt đầu lan sang các loại trà chất lượng thấp hơn. Trong khi đó, nhiều "ông lớn" trong ngành F&B như Starbucks, Nestlé, Nespresso cũng đang quyết liệt nhập cuộc với loại nguyên liệu này.
Tờ Japan Times đưa tin, tại phiên đấu giá đầu tiên trong năm được tổ chức vào ngày 9/5/2025 tại trung tâm phân phối trà Uji của JA Zen-Noh Kyoto, giá trung bình mỗi kg matcha là 8.235 Yên (56,80 USD), tăng gấp 1,7 lần so với năm trước và cao hơn nhiều so với mức kỷ lục 4.862 Yên được thiết lập vào năm 2016. Tại sự kiện, những người nông dân trồng trà ở tỉnh Kyoto đã chào bán 22 sản phẩm có trọng lượng 1.678 kg và hơn 40 nhà bán buôn trà đã trả giá sau khi kiểm tra mùi thơm và hương vị.
Bà Shiori Yuen, người đứng đầu Bộ phận Kinh doanh Quốc tế của Yamasan, một công ty trà có trụ sở tại Kyoto (Nhật Bản), cho biết trong 3 năm gần đây, công ty đã nhận được rất nhiều đơn hàng nhập sỉ từ các thị trường mới như châu Phi và Trung Đông, trong đó Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất là địa điểm tiêu thụ hàng đầu. Động lực chính là do những chủ đề liên quan đến ẩm thực châu Á được lan toả trên mạng xã hội như Instagram, TikTok.
Theo Bộ Nông nghiệp, Lâm nghiệp và Thủy sản Nhật Bản (MAFF), hơn một nửa lượng matcha được sản xuất tại Nhật Bản hiện được xuất khẩu ra quốc tế. Năm 2024, giá trị xuất khẩu trà xanh của Nhật Bản, bao gồm cả matcha, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 36,4 tỷ Yên (244 triệu USD), tăng khoảng 25% so với năm trước. Theo Grand View Research, giá trị thị trường matcha toàn cầu hiện là 4,3 tỷ USD và dự kiến tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) là 7,9%.
Tuy nhiên, các báo cáo về tình trạng thiếu hụt đã xuất hiện vào mùa thu năm 2024, khiến các công ty trà ở Kyoto phải áp đặt giới hạn mua chưa từng có đối với loại bột này. Tháng 12/2024, Ippodo, một nhà sản xuất nổi tiếng đến từ Kyoto, Nhật Bản, thông báo trên trang web của mình rằng chỉ được phép bán một sản phẩm cho mỗi đơn hàng. Trên trang web của một nhà sản xuất nổi tiếng khác, Marukyu Koyamaen, tình hình cũng tương tự: Hầu hết các sản phẩm đều hết hàng.
Kỹ thuật nuôi trồng cây trà vốn đã công phu, nhưng riêng với matcha, trước khi thu hoạch, cây còn phải được che bóng trong vài tuần để giúp lá trà giữ được hương vị đậm đà, ngọt hậu đặc trưng. Tiếp theo, lá trà chỉ có thể được hái vào mùa xuân, phải được phơi khô, bỏ gân lá và xay thành bột mịn bằng cối đá truyền thống.
Bà Simona Suzuki, nhà đồng sáng lập Hiệp hội Trà Nhật Bản Toàn cầu, chia sẻ ngay cả việc chế tác cối đá cũng mất thời gian vì cối cần đúc theo cách đặc biệt để xay được hạt siêu mịn, khoảng 10 micron, mà không làm hư hại thành phẩm do nhiệt sinh ra từ ma sát. Cũng vì vậy mà khi nhu cầu đột ngột tăng mạnh, năng lực sản xuất rất dễ bị quá tải.
Trong khi đó, lao động sẵn có cho công việc này cũng đang bị thu hẹp. “Ngành trà Nhật Bản đang đứng trước một bước ngoặt. Nếu không có đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nhân lực và mở rộng vùng trồng, thì ngành này có thể không đáp ứng nổi làn sóng tăng trưởng hiện tại”, ông Kohei Ujiie, chuyên gia phân tích tại Viện Nghiên cứu Thực phẩm Fuji Keizai, bình luận.
Google translate