Hội nghị Giao ban xúc tiến thương mại với Hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài tháng 7 với chủ đề “Phát triển thị trường cho sản phẩm khoa học – công nghệ” do Cục xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức ngày 31/7/2025 nhằm góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
THIẾU THÔNG TIN THỊ TRƯỜNG LÀ THÁCH THỨC LỚN NHẤT
Phát biểu tại hội nghị, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, cho biết tại Việt Nam, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đã và đang được hình thành, phát triển mạnh với hơn 3.800 startup công nghệ, 74.000 doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ thông tin và đội ngũ hơn 1,2 triệu lao động chất lượng cao.
Cả nước hiện có trên 140 trường đại học, viện nghiên cứu và tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, bao gồm các vườn ươm, trung tâm và câu lạc bộ đổi mới sáng tạo, tạo thành mạng lưới quan trọng thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp công nghệ. Nhiều lĩnh vực đã ghi nhận sự vươn lên mạnh mẽ của các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo như công nghệ giáo dục, công nghệ tài chính, du lịch, bất động sản…
Tuy nhiên, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại thẳng thắn cho rằng thị trường tiêu thụ sản phẩm khoa học – công nghệ Việt Nam tại nước ngoài vẫn còn hạn chế. Điều này đặt ra yêu cầu phối hợp chặt chẽ và đồng bộ giữa các Bộ, ngành, các hiệp hội ngành hàng, cộng đồng doanh nghiệp và đặc biệt là hệ thống Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài – lực lượng “cầu nối” chiến lược giúp đưa sản phẩm đổi mới sáng tạo của Việt Nam ra thị trường toàn cầu.
Theo bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam có năng lực sản xuất tốt, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt mạnh trong các lĩnh vực cơ khí, nhựa, điện tử, tự động hóa. Có khả năng cạnh tranh tốt ở các đơn hàng sản lượng không quá lớn.
Mặt khác, ngành đã sản xuất được nhiều linh kiện phức tạp cho ngành ô tô, cơ khí, nhựa, dây điện, bảng mạch in và cả linh kiện cho tua-bin điện gió.
Song bà Bình cho rằng vấn đề thị trường là rào cản lớn nhất của ngành công nghiệp hỗ trợ. Doanh nghiệp giỏi sản xuất nhưng yếu trong việc tìm kiếm khách hàng, mở rộng thị trường.
Các doanh nghiệp chủ yếu dừng ở việc sản xuất "linh kiện rời", khó tiến lên sản xuất "cụm linh kiện" hoặc sản phẩm thay thế do vấn đề về sản lượng và chuỗi cung ứng. Trong khi chuỗi cung ứng trong nước còn yếu, kém cạnh tranh so với Trung Quốc, Ấn Độ, dẫn đến phụ thuộc vào vật liệu nhập khẩu và giá thành cao.
Bên cạnh đó, thiếu sự ưu tiên từ chính sách. Ngành chế tạo dù có hàm lượng công nghệ và là nền tảng, nhưng chưa được Chính phủ và các cơ quan liên quan thực sự coi là ngành công nghệ cao ưu tiên, dẫn đến thiếu các hỗ trợ thực chất.
Tương tự, bà Nguyễn Thị Thu Giang, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ Công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA), chia sẻ ngành công nghệ thông tin Việt Nam đang tăng trưởng mạnh mẽ, doanh thu toàn ngành năm 2023 đạt 142 tỷ USD, năm 2024 đạt 152 tỷ USD, riêng ngành phần mềm đạt 13 tỷ USD, trong đó xuất khẩu chiếm 7 tỷ USD.
Hoạt động gia công xuất khẩu thị trường chính của ngành là các nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản và châu Âu, cùng một số nước trong khu vực Đông Nam Á. Thị trường mới đang được các doanh nghiệp quan tâm là Trung Quốc, các nước khu vực Trung Đông.
Thế mạnh cốt lõi của ngành là nguồn nhân lực dồi dào và chất lượng cao. Việt Nam có lực lượng kỹ sư công nghệ thông tin trẻ, đông đảo (khoảng 1,26 triệu người) và được quốc tế đánh giá cao về kỹ năng, đặc biệt xếp hạng top 3 toàn cầu về trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là lợi thế cạnh tranh lớn nhất.
Tương tự như công nghiệp hỗ trợ, ngành phần mềm Việt Nam thiếu sự hiện diện tại thị trường nước ngoài. "Gặp gỡ đối tác luôn hỏi: Công ty của bạn có văn phòng ở đây không? Câu trả lời "chưa" sẽ làm giảm cơ hội hợp tác lâu dài của doanh nghiệp", bà Giang chia sẻ.
Doanh nghiệp không có văn phòng đại diện tại nước sở tại rất khó tạo dựng lòng tin và hợp tác lâu dài với đối tác. Nguyên nhân do thiếu thông tin thị trường, thiếu kênh kết nối và cách tiếp cận hiệu quả; hạn chế về kinh phí marketing và các rào cản pháp lý thị trường nước ngoài.
GIẢI BÀI TOÁN "HIỆN DIỆN TẠI CHỖ" CHO DOANH NGHIỆP
Trước các thách thức trên, bà Bình đề xuất các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài cung cấp thông tin thị trường, tích cực gửi các yêu cầu tìm nguồn cung ứng từ nước ngoài về cho VASI. Hỗ trợ kết nối doanh nghiệp Việt Nam với các hiệp hội, cộng đồng doanh nghiệp tại nước sở tại để tạo dựng quan hệ và tìm kiếm cơ hội.
Đồng thời tổ chức các hoạt động xúc tiến, mời các đối tác quốc tế tham gia hội chợ chế tạo hàng năm tại Việt Nam; tổ chức các đoàn khách hàng, đối tác nước ngoài đến thăm trực tiếp các nhà máy sản xuất tại Việt Nam.
Hỗ trợ nâng cao hình ảnh ngành thông quan hỗ trợ quảng bá năng lực của ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam tại các hội chợ quốc tế lớn nhằm thay đổi diện mạo và khẳng định vị thế. Do ngành chế tạo cần thời gian để phát triển (rất chậm), nên đại diện VASI mong muốn các thương vụ kiên trì, không nản lòng khi các kết nối đối tác ban đầu chưa thành công ngay.
Còn bà Giang mong muốn các thương vụ nước ngoài tập hợp và cung cấp thông tin về pháp lý, thủ tục thành lập doanh nghiệp hoặc hỗ trợ doanh nghiệp tại nước sở tại. Hỗ trợ làm đầu mối kết nối doanh nghiệp Việt Nam với các cộng đồng, hiệp hội doanh nghiệp tại nước sở tại để giúp họ tham gia và xây dựng mối quan hệ.
Hỗ trợ giải quyết bài toán "hiện diện tại chỗ", có thể là cho phép doanh nghiệp đặt địa chỉ, hay biển hiệu tại văn phòng thương vụ, hoặc hỗ trợ tìm kiếm các mô hình văn phòng chia sẻ. Khi có đối tác muốn gặp, các tham tán thương mại có thể giúp kết nối, thậm chí doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia họp online cùng.
Cung cấp thông tin về các sự kiện, chương trình công nghệ phù hợp tại nước sở tại để doanh nghiệp Việt Nam tham gia. “Chúng tôi rất mong muốn các thương vụ sẽ giới thiệu các sự kiện lớn của VINASA (như Vietnam-Asia DX Summit, Smart City Summit...) đến các đối tác, tổ chức ở nước ngoài để mời họ sang Việt Nam, từng bước xây dựng các sự kiện công nghệ tầm cỡ quốc tế tại Việt Nam”, đại diện VINASA đề xuất.
Ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) thuộc Bộ Tài chính cũng đề xuất các thương vụ Việt Nam ở nước ngoài hỗ trợ nâng cao hình ảnh, quảng bá hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam. Giới thiệu các startup Việt Nam với doanh nghiệp, đối tác tiềm năng ở nước ngoài.
Kết nối với các quỹ đầu tư mạo hiểm (VCs), nhà đầu tư thiên thần (angel investors), tập đoàn công nghệ lớn, vườn ươm (incubators), tăng tốc (accelerators) uy tín ở nước sở tại để giới thiệu về NIC và các startup tiềm năng của Việt Nam.
Phối hợp với NIC tổ chức các diễn đàn, hội thảo, triển lãm về đổi mới sáng tạo và startup Việt Nam tại nước sở tại. Tổ chức các buổi gặp gỡ cho các nhà đầu tư, tập đoàn công nghệ nước ngoài muốn tìm hiểu về thị trường Việt Nam và hợp tác với NIC/startup Việt…
Google translate