Theo SSI Research, những nỗ lực từ Việt Nam trong việc đáp ứng sáu tiêu chí để công nhận quy chế kinh tế thị trường được thực hiện từ khá lâu và đã được cụ thể hóa sau khi hai nước nâng cấp Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023.
Theo kế hoạch, quyết định chính thức sẽ được Mỹ công bố vào ngày 26/7 và các ý kiến bình luận, phản biện lên Bộ Thương Mại Mỹ trước khi diễn ra phiên điều trần vẫn đang khá trung lập.
Một số bên lên tiếng ủng hộ như Hiệp hội Thương mại Mỹ (AmCham), Hiệp hội Công nghiệp bán lẻ Mỹ (RILA), Hiệp hội Các nhà xuất nhập khẩu Mỹ (AAEI), Hiệp hội Nông nghiệp Mỹ (NASDA), Hiệp hội Dệt may và da giày Mỹ (AAFA) tuy nhiên vẫn có một số bên phản đối như Liên minh sản xuất Mỹ (AAM) hay Công đoàn Công nhân thép (USW).
GIẢM RỦI RO THUẾ CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ
Vấn đề công nhận quy chế kinh tế thị trường cũng đối mặt với nhiều thách thức pháp lý tiềm ẩn ở Mỹ. Trước đó vào năm 2016, Bộ Thương mại Mỹ cũng đã từ chối đề xuất từ phía Trung Quốc.
Theo đánh giá của SSI Research, lợi ích lớn nhất khi được công nhận quy chế kinh tế thị trường là các doanh nghiệp xuất khẩu từ Việt Nam có thể sử dụng giá sản xuất của chính doanh nghiệp đó trong trường hợp Mỹ tiến hành điều tra thuế chống bán phá, tạo ra lợi thế cạnh tranh bình đẳng giữa hàng hóa của Việt Nam đối với hàng hóa xuất khẩu của các quốc gia khác khi mức thuế phòng vệ thương mại phản ánh đúng thực tiễn sản xuất tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam có thể được hưởng lợi về thuế nhập khẩu trong trường hợp Mỹ áp dụng quy chế ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) cho Việt Nam.
Thời điểm từ nay đến ngày 26/7 sẽ là giai đoạn rất quan trọng, đòi hỏi sự vận động mạnh mẽ và nỗ lực từ phía Chính phủ khi cần vượt qua các quy định pháp lý chặt chẽ từ Mỹ.
Mỹ trở thành một trong những đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam, đặc biệt đối với một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực như điện thoại di động, máy tính và sản phẩm điện tử, may mặc, giày dép, thủy sản, gỗ & sản phẩm gỗ.
Trong năm 2023, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu là 97 tỷ USD, đóng góp 27% vào tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Trong. đó, xuất khẩu dệt may, giày dép, gỗ & sản phẩm gỗ và thủy sản sang Mỹ đóng góp lần lượt 43%, 35%, 54% và 17% vào tổng kim ngạch xuất khẩu của từng ngành trong năm 2023.
SSI Research cho rằng, điều này sẽ không có tác động ngay tức thì trong ngắn hạn đối với các ngành liên quan và doanh nghiệp niêm yết tuy nhiên PTB có thể sẽ được hưởng lợi vì có thể tránh được thuế chống phá giá đối với một số sản phẩm nhất định.
Về dài hạn, lợi ích lớn nhất từ việc công nhận quy chế kinh tế thị trường là các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam có thể sử dụng giá sản xuất của chính doanh nghiệp đó trong trường hợp Mỹ tiến hành điều tra thuế chống bán phá, từ đó có thể giảm rủi ro chịu thuế chống bán phá giá trong tương lai và giúp hàng hóa Việt Nam cạnh tranh bình đẳng hơn tại thị trường này.
TÔM VÀ GỖ LÀ HAI NGÀNH HƯỞNG LỢI LỚN
Đối với từng ngành cụ thể, SSI Research cũng đưa ra phân tích chi tiết.
Với Lốp xe: Việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường có thể không ảnh hưởng nhiều đến DRC vì lốp TBR của DRC hiện không chịu bất kỳ khoản thuế AD/CVD nào. Trong trường hợp có bất kỳ kiến nghị nào về hành vi chống bán phá giá trong tương lai, việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường có thể giúp DRC giảm bớt khả năng bị áp dụng AD/CVD vì DRC được phép sử dụng dữ liệu chi phí của chính mình thay vì sử dụng dữ liệu cơ cấu chi phí của DRC từ nước thứ ba.
Trong khi đó, lốp PCR của Việt Nam phải chịu 22,27% thuế AD và 6,46% thuế VCD. DRC đã tung ra thị trường lốp PCR vào Q2/2023, nhưng thị trường xuất khẩu chính là Brazil chứ không phải Mỹ. Nếu DRC giới thiệu lốp PCR vào thị trường Mỹ trong tương lai, việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường có thể giúp DRC tránh được thuế AD/CVD.
Dệt may: Các doanh nghiệp xuất khẩu dệt may (như TNG, MSH, TCM) không chịu thuế AD/CVD. Mặc dù sợi polyester phải chịu thuế 2,58%, tuy nhiên STK chỉ xuất khẩu 8% sang Mỹ (so với 70% doanh thu từ khách hàng trong nước). Vì vậy, việc công nhận sẽ có tác động nhỏ đến các doanh nghiệp dệt may trong nước.
Thép: Việc công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường dự kiến sẽ không có tác động lớn đến các doanh nghiệp thép trong ngắn hạn vì Mỹ không áp thuế chống bán phá giá (AD) đối với các doanh nghiệp thép của Việt Nam vào thời điểm hiện tại.
Tuy nhiên, việc công nhận có thể giúp các doanh nghiệp xuất khẩu thép Việt Nam thuận lợi hơn trong việc né tránh việc áp thuế AD nếu có trong tương lai, vì các doanh nghiệp Việt Nam có thể sử dụng giá của chính doanh nghiệp trong trường hợp điều tra thuế AD, thay vì phải sử dụng giá tại các thị trường khác như Indonesia, để tham khảo. Mặt khác, việc nâng cấp sẽ không ảnh hưởng đến việc Mỹ áp thuế nhập khẩu 25% vào thời điểm hiện tại.
Thủy sản: Dựa trên POR 19, thuế AD đối với doanh nghiệp xuất khẩu cá tra VHC và ANV sẽ là 0 USD/kg, trong khi IDI sẽ là 0,18 USD/kg (giảm từ 2,39 USD/kg). Vì vậy, các doanh nghiệp cá tra sẽ không có ảnh hưởng đáng kể từ việc công nhận.
Tuy nhiên, Mỹ đang điều tra các doanh nghiệp xuất khẩu tôm về khả năng vi phạm chống trợ cấp, với kết quả cuối cùng sẽ có ngày 5/8/2024. Như vậy, việc công nhận có thể hỗ trợ các doanh nghiệp xuất khẩu tôm sử dụng giá của chính doanh nghiệp mình trong các vụ kiện. Lưu ý rằng giá tôm Việt Nam cao hơn so với các đối thủ cạnh tranh và mức thuế CVD sơ bộ thấp hơn đối thủ (Việt Nam bị áp mức 2,84% so với đối thủ 4,36%-7,55%).
Gỗ: Một số sản phẩm gỗ của Việt Nam như gỗ dán, tủ gỗ và bàn trang điểm bằng gỗ, nội thất phòng ngủ bằng gỗ, ghế khung gỗ hiện đang bị điều tra thuế chống bán phá giá và thuế tự vệ như các sản phẩm cùng loại của Trung Quốc (thuế chống bán phá giá của gỗ dán, tủ gỗ và bàn trang điểm bằng gỗ, ghế khung gỗ lần lượt là 183,36%; 4,37%-262,18%; 25%). PTB hiện đang xuất khẩu sản phẩm nội thất phòng ngủ bằng gỗ với doanh thu bình quân hàng năm đạt 80 tỷ đồng - 100 tỷ đồng/năm – đóng góp 1,78% vào tổng doanh thu của PTB.
Cuối cùng với mặt hàng đá: Bộ Thương mại Mỹ đã đưa ra cảnh báo sản phẩm đá thạch anh có nguy cơ bị điều tra, áp thuế chống bán phá giá. Hiện tại, mức thuế chống bán phá giá áp dụng cho sản phẩm Trung Quốc là từ 265,81% đến 336,69%
Google translate