Ngày 24/10, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1225/QĐ-TTg về việc xếp hạng di tích Quốc gia đặc biệt đối với quần thể Thương cảng Vân Đồn và Di tích kiến trúc - nghệ thuật đình Trà Cổ, nâng tổng số di tích loại này trên cả nước lên 130.
Di tích quốc gia đặc biệt là những di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia, do Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng trên cơ sở lựa chọn các di tích quan trọng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích quốc gia.
Quyết định nêu rõ, khu vực bảo vệ di tích được xác định theo biên bản và bản đồ các khu vực bảo vệ di tích trong hồ sơ. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp nơi có di tích được xếp hạng trong phạm vi nhiệm vụ và quyền hạn của mình thực hiện việc quản lý nhà nước đối với di tích theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.
Việc hai công trình nói trên được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt có ý nghĩa quan trọng khi đúng vào dịp tỉnh Quảng Ninh chuẩn bị các hoạt động chào mừng kỷ niệm 60 năm thành lập tỉnh ngày 30/10 (1963 - 2023).
Thành lập năm 1149 dưới thời vua Lý Anh Tông, Vân Đồn là thương cảng đầu tiên của nước Đại Việt, gồm nhiều bến thuyền trên các đảo ở vịnh Bái Tử Long. Trên phạm vi khoảng 200 km2 có các bến: Cống Đông, Cống Tây (xã Thắng Lợi); Cái Làng, Cống Cái (xã Quan Lạn); Cái Cổng, Con Quy (xã Minh Châu); Cống Yên, Cống Hẹp (xã Ngọc Vừng), thuộc huyện Vân Đồn ngày nay.
Suốt gần 7 thế kỷ, thương cảng Vân Đồn đông đúc tàu buôn đến từ Trung Quốc, Nhật Bản, Mông Cổ, Philippines và châu Âu. Hàng hóa theo tàu nước ngoài xuất đi chủ yếu là trầm hương, ngọc trai, ngà voi, vỏ quế, sừng tê giác, vàng, bạc, đồng, diêm tiêu, hải sản... và hàng hóa nước ngoài nhập vào là gấm vóc.
Trải qua thời gian và sự bồi lắng của biển cả, diện mạo sầm uất của thương cảng Vân Đồn xưa không còn. Dù vậy, hiện trong lòng đất, trên bờ vụng tại các bến thuyền cổ vẫn còn hàng triệu mảnh sành sứ, nền nhà, nền đình, nền chùa, tiền đồng cổ.
Với những giá trị lịch sử, thương cảng Vân Đồn đã được Bộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) cấp bằng xếp hạng di tích lịch sử ngày 29/10/2003.
Trong khi đó, đình Trà Cổ là di tích lịch sử văn hóa, kiến trúc nghệ thuật Quốc gia tiêu biểu của thành phố Móng Cái. Hàng năm, từ ngày 30/5 đến 3/6 âm lịch, tại đình diễn ra lễ hội truyền thống. Nét độc đáo của Lễ hội đình Trà Cổ là lễ rước và tục thi “Ông Voi” (lợn) độc đáo. Năm 2019, Lễ hội đình Trà Cổ được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
Như vậy đến thời điểm hiện tại, Quảng Ninh đã có 8 Di tích quốc gia đặc biệt, đứng thứ 2 toàn quốc (chỉ sau thủ đô Hà Nội).
Trước đó, Quảng Ninh đã có 6 Di tích quốc gia đặc biệt gồm: Danh lam Vịnh Hạ Long (thành phố Hạ Long); Di tích Lịch sử Bạch Đằng (thành phố Uông Bí và thị xã Quảng Yên); Di tích Lịch sử Yên Tử (thành phố Uông Bí và thị xã Đông Triều); Di tích Lịch sử Nhà Trần (thị xã Đông Triều); Di tích Lịch sử Đền Cửa Ông (thành phố Cẩm Phả và huyện Vân Đồn); Khu Di tích Hồ Chủ Tịch ở đảo Cô Tô (huyện Cô Tô).
Các địa danh nói trên chứa đựng những giá trị lịch sử - văn hóa, thể hiện bản sắc của vùng đất Quảng Ninh và trở thành những địa điểm thu hút khách du lịch ở trong và ngoài nước đến với vùng đất mỏ.
Google translate