Mức thuế quan 145% mà Tổng thống Donald Trump áp lên hàng hóa Trung Quốc đang khiến lượng đơn hàng mà doanh nghiệp nước này nhận được từ các nhà nhập khẩu Mỹ giảm mạnh. Bắc Kinh ứng phó bằng cách hỗ trợ các nhà xuất khẩu bán hàng trong nước nhiều hơn, nhưng cách này có thể đẩy nền kinh tế lớn thứ hai thế giới chìm sâu hơn vào giảm phát - theo nhận định của hãng tin CNBC.
Gần đây, nhiều địa phương và doanh nghiệp lớn của Trung Quốc đã công bố các biện pháp nhằm giúp các nhà xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi thuế quan chuyển hướng sản phẩm sang thị trường nội địa. Công ty thương mại điện tử JD.Com, công ty internet Tencent và mạng video Douyin là vài trong số những “ông lớn” bán hàng trực tuyến đang triển khai các biện pháp như vậy.
Ví dụ, JD.com đã cam kết số tiền 200 tỷ nhân dân tệ, tương đương 28 tỷ USD, để giúp các doanh nghiệp xuất khẩu và đã thiết lập một mục dành riêng trên nền tảng của mình cho các mặt hàng vốn được xuất khẩu sang thị trường Mỹ, với mức giá được chiết khấu tới 55%.
CUỘC CHIẾN GIẢM GIÁ NÓNG LÊN
Trong một tuyên bố vào tháng trước, ông Sheng Qiuping - Thứ trưởng Bộ Thương mại Trung Quốc - đã mô tả thị trường nội địa rộng lớn của nước này là một vùng đệm quan trọng cho các nhà xuất khẩu trong việc vượt qua những cú sốc bên ngoài, đồng thời kêu gọi chính quyền các địa phương phối hợp các nỗ lực để ổn định xuất khẩu và thúc đẩy tiêu dùng.
“Tác dụng phụ ở đây sẽ là một cuộc chiến giá cả khốc liệt giữa các công ty Trung Quốc”, ông Yingke Zhou, chuyên gia kinh tế cấp cao về Trung Quốc tại ngân hàng Barclays, nhận định với CNBC.
Theo ông Zhou, một lượng lớn hàng hóa lẽ ra được xuất sang Mỹ lại được bán trong nước với mức giảm giá sâu sẽ gây xói mòn lợi nhuận của các công ty, từ đó ảnh hưởng đến công ăn việc làm. Trong khi đó, triển vọng việc làm không chắc chắn và mối về sự ổn định của thu nhập vốn dĩ đã làm suy yếu nhu cầu tiêu dùng ở Trung Quốc.
Sau khi cầm cự trên ngưỡng 0 trong năm 2023 và 2024, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Trung Quốc năm nay đã rơi vào trạng thái giảm, ghi nhận 2 tháng giảm liên tiếp trong tháng 2 và tháng 3/2025. Chỉ số giá nhà sản xuất (PPI) đến tháng 3 đã có 29 tháng giảm liên tiếp, với mức giảm 2,5% so với cùng kỳ năm trước.
Theo dự báo của ngân hàng Morgan Stanley, do thuế quan gây suy giảm lượng đơn hàng xuất khẩu, giảm phát giá bán buôn ở Trung Quốc có thể sâu hơn, với chỉ số PPI có thể giảm 2,8% trong tháng 4 này. “Chúng tôi tin rằng ảnh hưởng của thuế quan sẽ nghiêm trọng hơn trong quý này, vì nhiều nhà xuất khẩu đã tạm dừng sản xuất và gửi hàng sang Mỹ”, một báo cáo của Morgan Stanley nhận định.
Ông Shan Hui, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại ngân hàng Goldman Sachs, dự báo CPI cả năm 2025 của nước này sẽ đi ngang, sau khi tăng 0,2% trong năm 2024. Chỉ số PPI cả năm của Trung Quốc được dự báo giảm 1,6%, sau khi giảm 2,2% trong năm ngoái.
“Giá cả sẽ phải giảm xuống cho cả người mua trong nước và khách nhập khẩu từ các nước khác ngoài Mỹ để họ có thể giúp hấp thụ nguồn cung dư thừa do các nhà nhập khẩu Mỹ để lại”, ông Shan nhận xét. Vị chuyên gia nói thêm rằng năng lực sản xuất có thể không điều chỉnh kịp với việc thuế quan tăng đột ngột, và điều này có khả năng làm trầm trọng thêm các vấn đề dư thừa công suất trong một số ngành.
Goldman Sách dự báo tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thực tế của Trung Quốc sẽ chỉ tăng 4% trong năm nay, ngay cả khi Chính phủ nước này đã đặt mục tiêu tăng trưởng cho năm 2025 ở mức “khoảng 5%”.
Ông Shen Meng, Giám đốc ngân hàng đầu tư Chanson & Co. tại Bắc Kinh, cho rằng những nỗ lực của Bắc Kinh nhằm giúp các nhà xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi thuế quan Mỹ chuyển hướng sang bán hàng trong nước nhiều hơn có thể chỉ có tác dụng tạm thời. Việc mất khả năng tiếp cận thị trường Mỹ đang đặt ra thách thức không dễ khắc phục đối với các nhà xuất khẩu Trung Quốc, làm trầm trọng thêm tình trạng thừa cung thiếu cầu trong nước, đẩy mạnh cuộc chiến giá cả, bào mòn biên biên lợi nhuận vốn dĩ đã mỏng, làm gia tăng tình trạng chậm thanh toán tiền hàng và tỷ lệ hoàn trả hàng ở mức cao.
“Đối với các nhà xuất khẩu vốn bán được hàng với giá cao hơn cho Mỹ, việc bán hàng tại thị trường nội địa Trung Quốc chỉ là một cách để giải phóng hàng tồn kho chưa bán được và giảm bớt áp lực dòng tiền ngắn hạn. Khả năng kiếm lợi nhuận là rất thấp”, ông Shen nói.
“HAI CÚ SỐC CÙNG LÚC”
Ông Shen cho rằng biên lợi nhuận bị thu hẹp có thể buộc một số công ty xuất khẩu phải đóng cửa, trong khi những doanh nghiệp khác có thể lựa chọn duy trì hoạt động và chấp nhận thua lỗ, chỉ để các nhà máy không phải ngừng hoạt động. Khi ngày càng nhiều công ty đóng cửa hoặc thu hẹp quy mô hoạt động, hậu quả sẽ lan sang thị trường lao động.
Chuyên gia Shan của Goldman Sachs ước tính rằng 16 triệu việc làm, chiếm hơn 2% lực lượng lao động của Trung Quốc, đang tham gia vào quá trình sản xuất hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ. Bà Wang Dan, giám đốc Trung Quốc tại công ty tư vấn rủi ro chính trị Eurasia Group, cảnh báo rằng tình trạng mất việc làm đang gia tăng ở các khu vực phụ thuộc vào xuất khẩu trong nền kinh tế Trung Quốc. Bà ước tính tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị nước này sẽ là 5,7% trong năm nay, cao hơn mục tiêu chính thức là 5,5%.
Xuất khẩu tăng trưởng mạnh mẽ trong mấy năm qua đã giúp Trung Quốc bù đắp được lực cản từ cuộc khủng hoảng bất động sản - nguyên nhân khiến đầu tư và chi tiêu của người tiêu dùng suy yếu, đồng thời gây căng thẳng cho ngân sách của các địa phương và cả khu vực ngân hàng.
Tình trạng khủng hoảng tiếp diễn của lĩnh vực bất động sản cùng với mức thuế quan cao ngất ngưởng của Mỹ đồng nghĩa rằng “nền kinh tế Trung Quốc đang phải đối mặt với hai trở ngại lớn cùng một lúc” - theo ông Ting Lu, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại ngân hàng Nomura Trong một báo cáo gần đây, ông Lu cảnh báo rằng Trung Quốc đang đứng trước khả năng hứng Một “cú sốc nhu cầu tệ hơn dự kiến”.
Đang có những lời kêu gọi Chính phủ Trung Quốc đưa ra các biện pháp kích thích kinh tế mạnh mẽ hơn, nhưng nhiều nhà kinh tế tin rằng Bắc Kinh có thể sẽ đợi cho tới khi nhận thấy những dấu hiệu cụ thể về sự sụt tốc của kinh tế mới đẩy mạnh các biện pháp tài khóa. “Nhà chức trách hiện tại không coi giảm phát là một cuộc khủng hoảng. Thay vào đó, họ đang coi việc giá giảm xuống thấp như một vùng đệm để hỗ trợ tiền tiết kiệm của hộ gia đình trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế”, chuyên gia Wang của Eurasia Group nhận xét.
Giáo sư Justin Yifu Lin của Đại học Bắc Kinh cho rằng Trung Quốc có thể sử dụng đồng thời chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và các biện pháp có mục tiêu khác để tăng cường sức mua của người dân. “Thách thức mà Mỹ đang đối mặt lớn hơn so với thách thức mà Trung Quốc gặp phải”, ông Lin nói với báo giới hôm 21/4.
Vị giáo sư dự báo xung đột thuế quan hiện nay sẽ sớm được giải quyết, nhưng không đưa ra một khoảng thời gian dự kiến cho việc này. Ông nhấn mạnh rằng Trung Quốc vẫn giữ được năng lực sản xuất, nhưng Mỹ sẽ mất ít nhất 1-2 năm để đưa sản xuất về nước, đồng nghĩa người tiêu dùng Mỹ sẽ phải chịu mức giá hàng hóa cao trong khoảng thời gian đó.
Google translate