Suốt nhiều thập kỷ qua, Trung Quốc luôn giữ vị trí dẫn đầu về sản xuất trên toàn cầu và được mệnh danh là “công xưởng của thế giới”. Ngành sản xuất nước này đi đầu về hiệu quả và chất lượng sản xuất. Tuy nhiên, trong vòng hơn một thập kỷ trở lại đây, Việt Nam đang nổi lên đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực này.
"SỰ TIẾN BỘ ĐÁNG KINH NGẠC"
Tập đoàn Samsung của Hàn Quốc hiện đặt các nhà máy lớn ở cả Trung Quốc và Việt Nam, xuất ra thị trường thế giới hàng triệu điện thoại thông minh mỗi năm. Theo các nhà phân tích, chất lượng sản phẩm của các nhà máy này không có sự khác biệt.
“Nói về chất lượng, thiết bị Samsung sản xuất tại Việt Nam hoàn toàn giống với chất lượng thiết bị sản xuất ở Trung Quốc”, ông Lam Nguyen, Giám đốc nghiên cứu tại công ty nghiên cứu thị trường IDC, nhận xét.
“Hàng hóa sản xuất tại Việt Nam có sự tiến bộ đáng kinh ngạc về chất lượng, tính cạnh tranh giá và khả năng cung ứng”.
Ông Alberto Vettoretti, công ty Dezan Shira & Associates
Theo các nhà phân tích, không chỉ về điện thoại, các nhà máy của Việt Nam vài năm qua tiến bộ nhanh chóng và đang cạnh canh với Trung Quốc ở nhiều mặt hàng khác. Xu hướng này có thể là một điều bất lợi với Trung Quốc khi nước này đang đối mặt một cuộc chiến thương mại thứ hai với Mỹ trong nhiệm kỳ sắp tới của Tổng thống đắc cử Donald Trump.
Trong nhiệm kỳ trước của ông Trump, năm 2018, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung đã "giúp" Việt Nam thu hút các công ty đa quốc gia dịch chuyển một phần sản xuất ra khỏi Trung Quốc để tránh thuế quan của Mỹ. Giờ đây, ông Trump đang đe dọa sẽ tăng thuế với hàng Trung Quốc cao hơn nữa. Điều này có thể tiếp tục khiến thêm nhiều doanh nghiệp chuyển dây chuyền sản xuất từ Trung Quốc sang Đông Nam Á, trong đó Việt Nam là một lựa chọn hàng đầu.
Theo giới phân tích, so với lần trước, lần này Việt Nam đang ở vị thế tốt hơn để nắm bắt cơ hội từ làn sóng này. Qua 6 năm, các nhà máy của Việt Nam đã tăng vị trí trong chuỗi cung ứng, đồng thời nâng cao tiêu chuẩn sản xuất.
“Hàng hóa sản xuất tại Việt Nam có sự tiến bộ đáng kinh ngạc về chất lượng, tính cạnh tranh giá và khả năng cung ứng”, ông Alberto Vettoretti, quản lý tại công ty tư vấn doanh nghiệp Dezan Shira & Associates, nhận xét.
Nhìn từ ví dụ Samsung có thể thấy các mặt hàng xuất khẩu được tiêu chuẩn hóa - như hàng điện tử, ô tô và quần áo thương hiệu - thường ít khi có sự khác biệt về chất lượng. Bởi lẽ, những tập đoàn đa quốc gia như Samsung thường yêu cầu hiệu quả sản xuất tương đương ở các nhà máy đặt tại các quốc gia khác nhau.
“Để cạnh tranh trên một thị trường như vậy, các nhà máy sẽ phải tuân thủ các tiêu chuẩn chất lượng cao nhất”, ông Zach Herbers, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Herbers Agency tại TP.HCM, phát biểu.
Việt Nam từ lâu nổi tiếng về xuất khẩu nội thất và nông sản đóng gói như cà phê và hạt điều.
“Ngành nội thất Việt Nam nổi tiếng thế giới với cả một hệ sinh thái hỗ trợ xung quanh”, ông Herbers nhận xét. “Phần lớn gỗ sản xuất nội thất được lấy từ nguồn trong nước với chi phí thấp”.
Điều này có thể thấy rõ ở việc các công ty đa quốc gia như hãng bán lẻ nội thất Ikea hiện đang xem Việt Nam như một trung tâm sản xuất.
Còn theo ông Vettoretti, các nhà máy sản xuất giày dép và may mặc xuất khẩu của Việt Nam cũng có tiếng là “giá cả cạnh tranh” và “quy trình sản xuất hiệu quả”. Hiện tại Nike và Patagonia là hai trong nhiều thương hiệu thời trang đặt nhà máy tại Việt Nam.
Ngành sản xuất Việt Nam cũng đang dịch chuyển sang các mặt hàng giá trị cao hơn như hàng điện tử, máy móc và xe điện.
Theo các chuyên gia, dù sản xuất mặt hàng gì, lợi thế chính của Việt nam vẫn là lao động giá rẻ. Đây là lợi thế đang dần suy giảm ở Trung Quốc. Theo báo cáo của công ty tư vấn kiểm toán PwC, năm 2020, mức lương theo giờ bình quân của Trung Quốc cao gấp đôi so với tại Việt Nam.
VẪN CÒN NHIỀU VIỆC PHẢI LÀM
Tuy nhiên, các nhà máy của Trung Quốc có kinh nghiệm hơn trong sản xuất hàng loạt các mặt hàng cao cấp như hàng điện tử. Bên cạnh đó, chuỗi cung ứng phát triển cũng giúp nước này luôn đảm bảo nguồn cung ứng dồi dào.
“Dù Việt Nam đang bắt đầu thu hẹp khoảng cách, nhưng vẫn theo sau Trung Quốc khá xa”, bà Winnie Lam, Tổng thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Hồng Kông tại Việt Nam, nhận xét.
Ông Victor Gao, Phó chủ tịch Trung tâm nghiên cứu Trung Quốc và Toàn cầu hóa tại Bắc Kinh, cho biết khi mua áo sơ mi tại các cửa hàng bách hóa ở Mỹ, ông vẫn thấy rằng hàng may mặc sản xuất tại Trung Quốc bền hơn so với các mặt hàng có xuất xứ khác.
“Các nhà máy Trung Quốc nổi trội về việc kiểm soát chất lượng, tính đồng nhất về chất lượng và sự linh hoạt trong việc thay đổi nguyên vật liệu”, ông Gao nói.
Còn theo ông Vettoretti của công ty Dezan Shira, Trung Quốc có lợi thế lớn từ “lực lượng lao động khổng lồ tay nghề cao”, chuỗi cung ứng toàn diện và cơ sở hạ tầng phát triển.
“Thách thức với Việt Nam lúc này là theo kịp Trung Quốc về giá cả ở các danh mục hàng xuất khẩu mà tính hiệu quả về quy mô và giá cả đóng vai trò tối quan trọng”, ông Vettoretti nhận định. “Hiện tại, hàng điện tử tiêu dùng và xe điện của Việt Nam vẫn theo sau Trung Quốc khá xa về chủng loại và khả năng cung ứng”.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia cũng cho rằng vấn đề kiểm soát chất lượng vẫn là một thách thức với các nhà sản xuất nhỏ hoặc ít kinh nghiệm ở Việt Nam.
“Chất lượng thiếu nhất quán có thể ảnh hưởng tới độ tin cậy và độ bền của một số sản phẩm, khiến Việt Nam kém cạnh tranh hơn so với Trung Quốc trên thị trường hàng hóa cao cấp”, ông Vettoretti phân tích. “Các vấn đề tồn tại của chuỗi cung ứng và hậu cần Việt Nam cũng là một thách thức, bởi việc vận chuyển hàng hóa trong các giai đoạn cao điểm có thể không ổn định và thiếu tin cậy”.
Về lao động, theo ông Herbers của Herbers Agency, Việt Nam cũng cần phải đào tạo thêm nhiều lao động tay nghề cao để phục vụ cho tiến trình dịch chuyển sang sản xuất hàng cao cấp.
“Việc này rất cấp bách. Việt Nam cần rất nhiều lao động tay nghề cao nếu muốn nhanh chóng trở thành một trung tâm sản xuất hàng cao cấp”.
Google translate