Đây là một trong những nội dung sửa đổi, hoàn thiện quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với kiểm toán nhà nước được đề cập trong dự thảo tờ trình dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) do Tổng Thanh Tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày trước Quốc hội sáng ngày 8/5.
Theo Tổng Thanh tra Chính phủ, Luật Thanh tra năm 2022 triển khai thực hiện đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra. Tuy nhiên, quá trình thực hiện đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc cần phải sửa đổi, bố sung cho phù hợp.
Việc xây dựng Luật thanh tra (sửa đổi) trên quan điểm, nguyên tắc quán triệt và thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra.
Dự án luật cũng kế thừa và đổi mới trong quá trình sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 02 cấp ở Trung ương và địa phương; khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lặp trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra hiện nay.
THỐNG NHẤT MỘT HOẠT ĐỘNG “THANH TRA”
Dự thảo luật lược bỏ hoàn toàn quy định về Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành...
Theo Thanh tra Chính phủ, điều này nhằm triển khai thực hiện Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra; kết thúc hoạt động của Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện; không tổ chức thanh tra chuyên ngành ở các Bộ, các sở và các cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành chuyển sang thực hiện kiểm tra chuyên ngành.
Dự thảo Luật quy định các cơ quan thanh tra gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Thanh tra Cơ yếu; Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Thông tin về các nội dung sửa đổi hoàn thiện, Tổng Thanh tra Chính phủ nêu rõ sửa đổi, hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra, bảo đảm đáp ứng yêu cầu xây dựng hệ thống cơ quan thanh tra tỉnh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Điều 7 của dự thảo Luật quy định các cơ quan thanh tra gồm: Thanh tra Chính phủ; Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (gồm Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác theo quy định của Chính phủ); Thanh tra Cơ yếu; Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Dự thảo Luật quy định thống nhất một hoạt động “thanh tra”, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh và các cơ quan thanh tra khác tiến hành thanh tra theo một trình tự, thủ tục thống nhất quy định tại dự thảo Luật.
XỬ LÝ CHỒNG CHÉO, TRÙNG LẶP GIỮA HOẠT ĐỘNG THANH TRA VỚI KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC
Dự thảo luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong thực hiện kết luận thanh tra. Cụ thể khoản 3 Điều 53 của Dự thảo quy định: “Đối tượng thanh tra có trách nhiệm thực hiện việc khắc phục các sai phạm về kinh tế, xử lý cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm pháp luật nêu trong kết luận thanh tra; báo cáo kết quả thực hiện đến cơ quan ban hành kết luận thanh tra. Trường hợp có khó khăn, vướng mắc trong thực hiện kết luận thanh tra thì báo cáo cơ quan ban hành kết luận thanh tra để trình Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp xem xét, xử lý".
Sửa đổi, hoàn thiện quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với kiểm toán nhà nước. Theo đó, Khoản 1 Điều 56 của Dự thảo quy định: “Khi tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm toán nhà nước, nếu phát hiện chống chéo, trùng lặp, cơ quan thanh tra phối hợp với cơ quan kiểm toán nhà nước để xử lý, bảo đảm một nội dung hoạt động của tổ chức, cá nhân chỉ là đối tượng của một cơ quan thanh tra hoặc cơ quan kiểm toán nhà nước”.
Giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra chuyên ngành và giám sát, do có sự khác nhau về mục đích, nội dung, phạm vi, thời hạn, trình tự, thủ tục, phương pháp tiến hành nên khi có sự chồng chéo về đối tượng thì các cơ quan sẽ thực hiện trao đổi, thống nhất để xử lý trong từng trường hợp cụ thể.
“Khi tiến hành hoạt động thanh tra, kiểm toản nhà nước, nếu phát hiện chống chéo, trùng lặp, cơ quan thanh tra phối hợp với cơ quan kiểm toán nhà nước để xử lý, bảo đảm một nội dung hoạt động của tổ chức, cá nhân chỉ là đối tượng của một cơ quan thanh tra hoặc cơ quan kiểm toán nhà nước”.
Dự thảo luật cũng bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn cho Thanh tra Chính phủ, bao gồm: “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của Bộ đổi với Bộ không có Thanh tra Bộ”, “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ không có Thanh tra Bộ”;
Đổng thời bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn cho Thanh tra tỉnh, bao gồm “thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, đơn vị, cá nhân thuộc sở và UBND các cấp”, “thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của các sở”.
Theo Tổng Thanh tra Chính phủ, việc bổ sung do Thanh tra Chính phủ tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của 12 Thanh tra Bộ; Thanh tra tỉnh tiếp nhận thêm chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra cấp huyện, Thanh tra sở.
Thực hiện sắp xếp hệ thống các cơ quan thanh tra theo Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, các bộ, các sở không thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành mà thực hiện chức năng kiểm tra chuyên ngành theo quy định của pháp luật; trường hợp cần thiết các bộ không có Thanh tra bộ đề nghị Thanh tra Chính phủ, các sở đề nghị Thanh tra tỉnh tiến hành thanh tra.
Sau sắp xếp, Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh có đủ lực lượng, nguồn lực để triển khai các hoạt động thanh tra trên các ngành, lĩnh vực, địa bàn thuộc thẩm quyền, đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý nhà nước.
NGHIÊN CỨU BỔ SUNG QUY ĐỊNH XỬ LÝ TRÙNG LẶP GIỮA THANH TRA VỚI KIỂM TRA CHUYÊN NGÀNH
Thẩm tra dự án luật, Chủ nhiệm Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật quy định thống nhất một hoạt động thanh tra, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành như Luật hiện hành.
Qua thảo luận, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với quy định của dự thảo Luật vì phù hợp với vị trí, vai trò, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra, nhất là việc thu gọn hệ thống cơ quan thanh tra sau sắp xếp.
Về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, theo Kết luận số 134-KL/TW thì sau khi thực hiện sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, Thanh tra Chính phủ sẽ tiếp nhận chức năng thanh tra của các Thanh tra Bộ; Thanh tra tỉnh sẽ tiếp nhận chức năng thanh tra của các Thanh tra huyện, Thanh tra sở.
Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, một số nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ quy định tại khoản 1 Điều 10 của dự thảo Luật (như “Thanh tra các vụ việc phức tạp, liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước của nhiều Bộ, cơ quan ngang Bộ”, “Thanh tra việc quản lý, sử dụng vốn và tài sản của nhà nước tại doanh nghiệp do Bộ, cơ quan ngang Bộ đại diện chủ sở hữu”) và vị trí, chức năng của Thanh tra tỉnh quy định tại Điều 15 (như giúp UBND cấp tỉnh “quản lý nhà nước về công tác thanh tra”) đang kế thừa quy định của Luật hiện hành là chưa thực sự bám sát những đổi mới trong tổ chức bộ máy các cơ quan thanh tra. Các quy định đó chỉ phù hợp với bối cảnh ở các Bộ có Thanh tra Bộ, ở một số sở chuyên môn và UBND cấp huyện có tổ chức cơ quan thanh tra.
Do đó, cơ quan thẩm tra đề nghị rà soát các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và vị trí, chức năng của Thanh tra tỉnh trong dự thảo Luật để chỉnh lý, hoàn thiện bảo đảm đồng bộ với mô hình tổ chức của các cơ quan thanh tra sau sắp xếp.
Về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhận thấy, sau khi thực hiện việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, với việc tăng cường hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các Bộ, ngành, địa phương, thì có thể dẫn đến phát sinh tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra chuyên ngành, ngoài ra cũng có thể chồng chéo với hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử.
Do đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động này để tạo thuận lợi trong thực hiện, bảo đảm hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra, kiểm tra, giám sát.
Google translate