Chuyên gia kiến nghị lập quỹ hỗ trợ "đại bàng" FDI khi thực thi thuế tối thiểu toàn cầu

Nhóm chuyên gia của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân (NEU) vừa hoàn thành bản Kiến nghị quý 1/2024 với 5 vấn đề quan trọng, gửi tới Chính phủ và các bộ/ngành liên quan, trong đó, thuế suất tối thiểu toàn cầu và tác động đến các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) được đề cập khá kỹ. 

CHƯA RÕ ƯU ĐÃI ĐỂ "GIỮ CHÂN" DOANH NGHIỆP FDI

Ngày 29/11/2023, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp bổ sung theo quy định chống xói mòn cơ sở thuế tối thiểu toàn cầu. Thuế tối thiểu toàn cầu là một loại thuế do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng. Hiện có 142/142 quốc gia, trong đó có Việt Nam đã đồng thuận.

Theo nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua, Việt Nam áp thuế tối thiểu toàn cầu từ ngày 1/1/2024 như mọi thành viên đã đồng thuận khác của OECD. Thuế suất sẽ áp dụng là 15% với các "đại bàng" đa quốc gia có tổng doanh thu hợp nhất 750 triệu Euro (khoảng 800 triệu USD) trở lên trong 2 năm của 4 năm liền kề nhất. Các nhà đầu tư thuộc diện chịu thuế sẽ buộc phải nộp thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam.

Theo đó, Việt Nam sẽ áp dụng hai quy định đó là: (i) Quy định tổng hợp thu nhập chịu thuế tối thiểu IIR áp dụng đối với các Tập đoàn của Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài; (ii) Quy định thuế tối thiểu bổ sung nội địa đạt chuẩn (QDMTT) áp dụng đối với các tập đoàn đa quốc gia có hoạt động sản xuất kinh doanh tại Việt Nam.

Cơ quan thuế ước tính ngân sách sẽ thu được hơn 14.600 tỷ đồng khi khoảng 122 tập đoàn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam thuộc diện nộp thuế này.

Nhóm chuyên gia từ Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng việc áp thuế tối thiểu toàn cầu sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới lợi ích các doanh nghiệp FDI trong thời gian hưởng ưu đãi miễn giảm thuế, vốn có thuế suất thực tế thấp hơn 15%. Bởi các ưu đãi về thuế của Việt Nam dành cho các doanh nghiệp ngoại trước đó sẽ không còn tác dụng nên có thể ảnh hưởng tới môi trường đầu tư chung.

"Tuy nhiên, hiện tại chúng ta chưa đánh giá tổng thể về hệ thống các ưu đãi cần bổ sung hay không nhằm khuyến khích đầu tư, gồm các ưu đãi qua thuế thu nhập doanh nghiệp và các biện pháp phi thuế để có phương án thay thế sau khi thuế tối thiểu toàn cầu được áp dụng, tức là nghiên cứu những ưu đãi đầu tư khác phù hợp để “giữ chân” cũng như thu hút nhà đầu tư nước ngoài mới vào Việt Nam, đồng thời gia tăng vị thế của các nhà đầu tư đang có", nhóm nghiên cứu Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định.

Do đó, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đề xuất các cơ quan cần đánh giá toàn diện và sâu sắc về việc thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu và tác động đến FDI, Chính phủ cần có những nghiên cứu chuyên sâu về việc thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu và tác động đến FDI. 

Việc này nhằm mục đích hình thành đội ngũ chuyên gia nghiên cứu, tham mưu cho Chính phủ thực hiện hiệu quả các giải pháp đề ra.

Nội dung nghiên cứu về thực hiện thuế suất tối thiểu toàn cầu và tác động đến FDI bao gồm thứ nhất, nghiên cứu kinh nghiệm của các nước trong việc thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, vì ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ không còn là lợi thế cạnh tranh của Việt Nam so với các nước trong khu vực.

Các nước nhập khẩu nhiều vốn trong ASEAN cũng đang rốt ráo nghiên cứu chính sách mới để thích nghi với thuế tối thiểu toàn cầu. Điển hình là Singapore và Thái Lan đã bổ sung nhiều chính sách nhằm thích ứng với thuế tối thiểu toàn cầu. Thái Lan cũng đã lập tổ công tác của Chính phủ về gói chính sách nêu trên.

Thứ hai, nghiên cứu sớm các quy định chi tiết theo hướng giảm khả năng khiếu kiện của doanh nghiệp chịu thuế; đồng thời, xác định nguyên tắc giải quyết khi khiếu kiện xảy ra, đảm bảo Nhà nước không bị thiệt hại.

Việc xây dựng cơ sở dữ liệu tài chính, công cụ xác định thuế suất hiệu quả bằng ứng dụng công nghệ thông tin cũng cần được chuẩn bị tốt để hỗ trợ, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp trong việc tính và kê khai nghĩa vụ thuế.

Đồng thời, Chính phủ cũng cần tiếp tục đẩy mạnh và tăng cường các kênh đối thoại, tham vấn ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp và các đơn vị tư vấn thuế chuyên nghiệp trong quá trình xây dựng khung pháp lý về chính sách, cơ chế quản lý để các giải pháp khi triển khai sẽ thiết thực và nhận được sự đồng thuận tích cực từ phía doanh nghiệp.

HỖ TRỢ 4 KHOẢN CHI PHÍ CHO DOANH NGHIỆP

Bên cạnh đó, nhóm chuyên gia Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đề xuất thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu tăng thêm khi thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu.

Đối với Việt Nam, việc tham gia triển khai thuế tối thiểu toàn cầu góp phần tăng cường hội nhập quốc tế nói chung, cải cách hệ thống thuế theo hướng phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế nói riêng; đồng thời, góp phần tăng nguồn thu từ thuế, hạn chế các hiện tượng trốn, tránh thuế, chuyển giá... của các tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam. Đây là một yếu tố tích cực của việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu.

Với nguồn thu tăng thêm, Việt Nam cần có kế hoạch sử dụng một cách hiệu quả nhất.

Theo đó, Quốc hội giao cho Chính phủ trong năm 2024 khẩn trương xây dựng Nghị định của Chính phủ về việc thành lập Quỹ hỗ trợ đầu tư từ nguồn thu tăng thêm khi thực hiện thuế tối thiểu toàn cầu và các nguồn hợp pháp khác.

Cùng với đó, cần rà soát tổng thể để hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách, pháp luật về khuyến khích đầu tư đáp ứng yêu cầu phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, góp phần tăng trưởng kinh tế.

Ngoài ra, các chuyên gia gợi ý việc hỗ trợ thêm doanh nghiệp bằng biện pháp tăng thêm các khoản chi phí được trừ khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.

Có thể kể đến như: (i) chi đào tạo mới, đào tạo lại nguồn nhân lực, đặc biệt nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng nhu cầu nhân lực cho các doanh nghiệp, tăng mức trích khấu hao tài sản cố định góp phần thu hồi nhanh vốn đầu tư; (ii) chi phí nghiên cứu và phát triển; (iii) chi phí đầu tư trang thiết bị, nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, hoặc chuyển giao công nghệ; (iv) chi bảo vệ môi trường, tăng trưởng xanh, bao gồm nghiên cứu và ứng dụng.