Trẻ em trong thế giới số: Giải quyết rủi ro và thúc đẩy cơ hội

Đây là thông tin được đưa ra tại Hội thảo Trẻ em trong thế giới số- giải quyết rủi ro và thúc đẩy cơ hội. Sự kiện do Bộ Lao động Thương binh và Xã hội phối hợp với Quỹ nhi đồng Liên hợp quốc tại Việt Nam tổ chức ngày 24/5. Sự kiến này hướng tới Tháng hành động vì trẻ em năm 2023 với chủ đề “Chung tay giảm thiểu tổn hại trẻ em”.

HỖ TRỢ, CAN THIỆP CHO HƠN 9.600 CA TRẺ EM BỊ XÂM HẠI, BẠO LỰC

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước Việt Nam và cả hệ thống chính trị đã vào cuộc mạnh mẽ để bảo vệ tốt hơn cho trẻ em trên Internet. Hệ thống pháp luật về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng đã được Việt Nam quan tâm xây dựng, tạo cơ sở pháp lý quan trọng như: Luật Trẻ em, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Tiếp cận thông tin. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành một số văn bản quan trọng nhằm bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng.

Trong đó, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021-2030; và Chương trình “Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 – 2025.

Bên cạnh đó, Việt Nam và các nước ASEAN đã thống nhất thông qua Tuyên bố về Bảo vệ trẻ em khỏi tất cả các hình thức bóc lột và lạm dụng trực tuyến trong ASEAN (năm 2019) và Tuyên bố về xóa bỏ bắt nạt trẻ em trong ASEAN trong đó có bắt nạt trẻ em trên môi trường trực tuyến (năm 2021). 

Tuy nhiên, có một thực tế, đó là sự phát triển của công nghệ thông tin, internet mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng kèm theo những rủi ro cho trẻ em, nhất là trong thời đại công nghệ số, kỷ nguyên số, công dân số như hiện nay. Trẻ em ngày càng dành nhiều thời gian sử dụng Internet với nhiều mục đích khác nhau như (học tập; xem phim; sử dụng mạng xã hội, theo dõi các nhân vật của công chúng; tìm kiếm thông tin; trò chuyện với bạn bè, người thân…).

Việc này cũng khiến trẻ em sẽ phải đối mặt với nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Trẻ bị xâm hại qua môi trường mạng nguy hiểm không kém đời thực, bởi những nội dung, hình ảnh được phát tán trên môi trường mạng có thể hiện hữu bất cứ lúc nào, gây tổn thương dai dẳng cho trẻ em.

Thống kê của Tổng đài Bảo vệ trẻ em 111 cho thấy, sau 19 năm hoạt động, Tổng đài đã tiếp nhận 5.398.105 cuộc gọi đến. Trong đó, Tổng đài đã tư vấn 469.408 cuộc gọi và hỗ trợ, can thiệp cho 9.601 ca trẻ em bị xâm hại, bị bạo lực, bị mua bán, bị bóc lột, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn và vi phạm quyền trẻ em.

Trong 9.601 ca hỗ trợ, can thiệp, có 4.194 ca bạo lực trẻ em, chiếm 43.68%; 2.472 ca về xâm hại tình dục trẻ em, chiếm 25.75%; 748 ca về trẻ em bị bóc lột, chiếm 7,79%; 267 ca trẻ em bị bỏ rơi, bỏ mặc, xao nhãng; 232 ca trẻ em bị mua bán; 239 ca vi phạm quyền trẻ em, 169 ca tranh chấp quyền nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ em, 154 ca hỗ trợ tài chính cho trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, 33 ca bảo vệ trẻ em bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 và 1.084 ca về các vấn đề khác (tai nạn thương tích, trẻ em bị lạc, khó khăn liên quan đến nhà trường, khó khăn liên quan đến chính sách pháp luật ...).

Trong số 469.408 cuộc gọi tư vấn của Tổng đài có 252.345 ca tư vấn chuyên sâu, chiếm 53,8%, trong đó có 28.172 ca tư vấn về xâm hại, bạo lực (chiếm 11,2%); 96.732 ca tư vấn liên quan đến những khó khăn của trẻ em trong quan hệ ứng xử với các thành viên trong gia đình, với bạn bè, thầy cô giáo và ngoài cộng đồng (chiếm 38,3%); 43.108 ca tư vấn liên quan đến sức khỏe thể chất của trẻ em (chiếm 17,1%); 25.473 ca tư vấn về pháp luật (chiếm 10,1%); 19.406 ca tư vấn liên quan đến tâm lý trẻ em (chiếm 7,7%), 17.856 ca tư vấn về sức khỏe sinh sản (chiếm 7,1%), và 21.598 ca về các vấn đề khác (chiếm 8,5%).

Tuy nhiên, các ca tư vấn liên quan đến xâm hại, bạo lực trẻ em và tư vấn liên quan đến pháp luật tăng mạnh trong những năm gần đây. Tính từ năm 2020 đến nay, tỷ lệ các cuộc gọi tư vấn liên quan đến xâm hại, bạo lực chiếm 51,3% trong tổng số ca tư vấn chuyên sâu ở tổng đài. Cuộc gọi tư vấn về pháp luật chiếm 27,9%. Các cuộc gọi tư vấn về ứng xử giảm chỉ còn 13,7%. Các cuộc gọi về sức khỏe thể chất chiếm 3%. Các cuộc gọi tư vấn về tâm lý chiếm 2,8%. Cuộc gọi tư vấn về sức khỏe sinh sản chiếm 1,3%.

CẦN THỐNG NHẤT CÁC THUẬN NGỮ VÀ NÂNG CAO NHẬN THỨC CỦA TRẺ EM ĐỂ PHÒNG TRÁNH

Theo ông Nguyễn Ngọc Anh, chuyên gia Chương trình bảo vệ trẻ em UNICEF, qua đại dịch Covid-19, các gia đình và trẻ em phụ thuộc tới internet nhiều hơn để duy trì việc học tập, kết nối với cộng đồng, xã hội. Theo đó thì tình trạng trẻ em bị ảnh hưởng tiêu cực cũng cao hơn.

Trong đó, tình trạng trẻ bị bắt nạt có nhiều thay đổi; khác với bị bắt nạt trực tiếp, bị hành hung thân thể thì trên môi trường mạng, trẻ dễ bị bắt nạt qua mạng bởi những bình luận chế giễu, cợt nhả, chỉ trích, miệt thị hay bình luận ác ý, thậm chí công kích, đe dọa, làm mất mặt hoặc bị xuyên tạc thông tin. Thủ phạm có thể là nhiều người không quen biết, do tính ẩn danh, mạo danh và khả năng phát tán thông tin nhanh tới mức chóng mặt.

Nói về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Hà, Thứ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội, cho hay trong thời gian đại dịch đã cho thấy rất rõ các hình thức bóc lột trẻ em hay lạm dụng trẻ em thời gian qua.

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội đã có nhiều hoạt động cụ thể để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Đáng chú ý, Bộ đã phối hợp chỉ đạo và thực hiện: Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; xây dựng, tích hợp các kênh thông báo trực tuyến về các vấn đề liên quan đến trẻ em trên môi trường mạng với Tổng đài 111.

Đặc biệt, Bộ phối hợp Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an kiểm tra, xử lý kịp thời các nội dung đăng tải trên các báo điện tử, mạng xã hội có nội dung xấu, độc, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em và từ phản ánh của người dân qua Tổng đài 111. Tăng cường triển khai các biện pháp kỹ thuật, chặn lọc, gỡ bỏ nội dung không phù hợp với trẻ em. Bên cạnh đó là sử dụng chính môi trường mạng để tăng cường sáng tạo tương tác trên môi trường mạng, nâng cao nhận thức của cha mẹ và trẻ em.

Tại hội nghị, các đại biểu, chuyên gia đề xuất, cần thống nhất các thuật ngữ về xâm hại trẻ em trên môi trường mạng để thuận tiện cho việc thu thập, cập nhật và cung cấp thông tin, số liệu cho cơ quan quản lý. Trên cơ sở đó rà soát, cập nhật, bổ sung khung pháp luật bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, cũng như xử lý các hành vi phạm tội mới. Chỉnh sửa quy trình hỗ trợ, can thiệp cho trẻ em có nguy cơ, trẻ em bị xâm hại (Quy trình NĐ56/2017-NĐ-CP) phù hợp đối với trẻ em có nguy cơ hoặc bị xâm hại trên môi trường mạng.

Cùng với đó, giáo dục, truyền thông nâng cao nhận thức và trang bị kỹ năng bảo vệ trẻ em cho cha mẹ và chính trẻ em tự nhận thức và phòng tránh nguy cơ bị bóc lột, xâm hại trên môi trường mạng.