Vì sao BYD là thế lực lớn về xe điện trên toàn cầu nhưng gặp khó tại Việt Nam?

Đế chế xe điện toàn cầu

Trong những năm gần đây, nhà sản xuất ô tô Trung Quốc BYD đã có sự tăng trưởng và thành công đáng kể.

Các con số cho thấy sản lượng của BYD đã tăng vọt từ khoảng 500.000 chiếc lên hơn 4 triệu chiếc trong gần bảy năm. Con số này thể hiện mức tăng hơn 700%, một chỉ báo rõ ràng về chiến lược mở rộng mạnh mẽ của công ty. BYD gần như đã bắt kịp Tesla về doanh số xe điện thuần túy năm 2024 (1,76 triệu so với 1,79 triệu) và tiếp tục chương trình với xe hybrid sạc điện, đảm bảo vững chắc vị trí là nhà sản xuất xe năng lượng mới hàng đầu thế giới.

Không dừng lại ở đó, BYD đã vượt qua Tesla về doanh thu quý 3/2024, mang về 28,2 tỷ USD so với 25,18 tỷ USD của Tesla. Tháng 12/2024 đánh dấu một cột mốc quan trọng nữa khi BYD xuất xưởng chiếc xe sạc điện thứ 10 triệu. Và tất cả những điều này diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm 30 năm thành lập công ty. Sự tăng trưởng này, được thúc đẩy bởi sự tập trung vào Xe năng lượng mới (NEV), đã đưa công ty lên vị trí hàng đầu trong ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.

Đáng chú ý dấu chân sản xuất của BYD trải dài trên nhiều châu lục, với sự tập trung đáng kể ở Trung Quốc. Các cơ sở chính bao gồm nhà máy Tây An ở Thiểm Tây, công suất sản xuất hàng năm là 900.000 xe và nhà máy Trường Sa ở Hồ Nam, có khả năng sản xuất 600.000 xe mỗi năm. Cơ sở Hefei ở An Huy đi vào hoạt động từ tháng 6 năm 2022, dự kiến ​​sẽ đạt công suất 1,32 triệu xe sau khi hoàn thành quá trình phát triển ba giai đoạn. Tổng cộng, năng lực sản xuất trong nước của BYD tại Trung Quốc đã đạt 5,82 triệu xe mỗi năm tính đến năm 2024.

Ở quốc tế, BYD đã mở rộng sự hiện diện của mình với các nhà máy sản xuất tại một số quốc gia. Vào tháng 7 năm 2024, công ty đã khánh thành một cơ sở tại Rayong, Thái Lan, với công suất hàng năm là 150.000 xe. Nhà máy này là hoạt động đầu tiên do BYD sở hữu hoàn toàn bên ngoài Trung Quốc và tuyển dụng 10.000 công nhân. Ngoài ra, BYD đã công bố các khoản đầu tư vào Szeged, Hungary cùng với Camaçari, Brazil và Manisa, Thổ Nhĩ Kỳ, mỗi nhà máy dự kiến ​​sẽ sản xuất 150.000 xe mỗi năm khi bắt đầu vào năm 2025 và 2026.

Sản xuất pin của BYD là cốt lõi cho thành công của công ty này trên thị trường xe điện. Công ty con của công ty, FinDreams Battery Co., tập trung vào công nghệ lithium iron phosphate (LFP), với sản phẩm đột phá “Blade Battery”, được ca ngợi vì tính an toàn và hiệu quả đáng chú ý. Tính đến tháng 12 năm 2023, FinDreams Battery giữ vững vị trí là nhà sản xuất pin EV lớn thứ hai thế giới, sau CATL.

Để đảm bảo nguồn cung cấp ổn định các nguyên liệu thô quan trọng, BYD đã chuyển sang hoạt động khai thác. Năm 2023, công ty đã đảm bảo quyền khai thác tại “Thung lũng Lithium” của Brazil, đánh dấu khoản đầu tư khai thác đầu tiên của công ty ngoài Trung Quốc. Nhìn về tương lai, công ty dự kiến ​​sẽ ra mắt pin EV thể rắn vào năm 2027, nhằm mục đích tăng mật độ năng lượng và tính an toàn.

Thành công của BYD trong việc mở rộng quy mô nhanh chóng để trở thành nhà sản xuất xe điện hàng đầu toàn cầu phần lớn có thể là nhờ vào cách tiếp cận chiến lược kết hợp đổi mới sản xuất, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và tích hợp theo chiều dọc sâu. Trong thập kỷ qua, công ty này đã phát huy di sản của mình trong sản xuất pin để xây dựng một hệ sinh thái mạnh mẽ trải dài từ nguồn nguyên liệu thô đến lắp ráp xe cuối cùng. Kiểm soát chiến lược này đã giảm thiểu sự phụ thuộc bên ngoài, giảm thiểu rủi ro do biến động chi phí và hạn chế nguồn cung. Đồng thời, việc BYD tập trung vào các quy trình sản xuất tiên tiến đã tạo điều kiện cho việc triển khai mô hình nhất quán, ngay cả trong bối cảnh nhu cầu ngày càng tăng trên các thị trường quốc tế.

Ông Vương Truyền Phúc, người sáng lập kiêm chủ tịch BYD cho biết: "Pin chiếm tới 40% chi phí của EV. Quyền kiểm soát nội bộ của chúng tôi đối với vấn đề này chính là lợi thế cạnh tranh của chúng tôi".

Gã khổng lồ xe điện Trung Quốc BYD đặt mục tiêu tăng gấp đôi doanh số bán hàng bên ngoài Trung Quốc lên hơn 800.000 xe vào năm 2025 và sẽ tìm cách vượt qua các vấn đề thuế quan bằng cách lắp ráp ô tô tại địa phương.

Gặp khó tại Việt Nam

Việc BYD mở rộng sang các thị trường mới và mở nhà máy ở Châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ và Châu Á trong thời gian ngắn là rất ấn tượng.

Với khu vực Đông Nam Á, BYD có kế hoạch mở thêm một cơ sở sản xuất nữa tại Indonesia. Cơ sở trị giá 1 tỷ USD này sẽ có tổng công suất sản xuất là 150.000 xe mỗi năm. Nhờ khoản đầu tư vào Indonesia, chính phủ đã cho phép BYD nhập khẩu ô tô vào nước này mà không phải trả thuế nhập khẩu. BYD cũng đã mở cơ sở sản xuất tại Thái Lan vào tháng 7 năm ngoái.  

So với các nước trong khu vực Đông Nam Á, Việt Nam là thị trường còn rất nhiều tiềm năng để khai phá trong mảng xe điện. Theo một nghiên cứu thị trường của Mordorintelligence, quy mô thị trường xe điện Việt Nam ước tính đạt 2,93 tỷ USD vào năm 2025 và dự kiến ​​sẽ đạt 6,69 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 18% trong giai đoạn dự báo (2025-2030).

Trong trung hạn, nhu cầu ngày càng tăng đối với các loại xe tiết kiệm nhiên liệu, hiệu suất cao và phát thải thấp, luật pháp và quy định ngày càng nghiêm ngặt về khí thải của xe, chi phí pin giảm và các yếu tố khác dự kiến ​​sẽ thúc đẩy tăng trưởng thị trường trong giai đoạn 2024-2029.

Phương tiện di chuyển bằng điện cũng đang trở nên phổ biến trên khắp cả nước, chủ yếu là do các quy định của Chính phủ nhằm loại bỏ dần các loại xe chạy bằng nhiên liệu hóa thạch, chi tiêu của Chính phủ để cải thiện cơ sở hạ tầng sạc xe điện công cộng và các sáng kiến ​​như trợ cấp và hoàn thuế để khuyến khích việc áp dụng xe điện. Tất cả các biện pháp này dự kiến ​​sẽ góp phần vào sự tăng trưởng của thị trường.

Nhận thấy tiềm năng của Việt Nam, thực tế BYD đã từng có ý định xây dựng nhà máy tại Việt Nam. Tuy nhiên, cuối cùng nhà sản xuất xe điện Trung Quốc này đã lẳng lặng hoãn kế hoạch xây dựng nhà máy xe điện tại Việt Nam.

Trước đó, tháng 5/2023, BYD đã dự kiến chi khoảng 250 triệu USD để xây dựng một nhà máy lắp ráp xe điện tại Việt Nam. Thậm chí lãnh đạo của Gelex cũng đã chuẩn bị sẵn khu đất diện tích khoảng 100 ha tại khu công nghiệp Phú Thọ. Nhưng cuối cùng BYD đã tạm dừng dự án. Đây là dấu hỏi lớn mà người tiêu dùng chú ý với BYD khi vào thị trường Việt.

Tháng 7/2024, BYD đã chính thức gia nhập thị trường Việt Nam với ba mẫu xe Dolphin, Atto 3 và Seal.

Tuy nhiên, sau khi ra mắt, một câu hỏi khác khiến người tiêu dùng Việt đặt ra với BYD đó chính là việc phát triển hệ thống hạ tầng trạm sạc tại Việt Nam. Bên cạnh tâm lý e ngại với xe Trung Quốc, có lẽ đây chính là vấn đề khiến BYD không dễ thu hút được người tiêu dùng Việt với các sản phẩm xe thuần điện.

Trả lời câu hỏi này, BYD  Việt Nam chỉ cho biết hãng đang phối hợp với các đối tác để phát triển trạm sạc phù hợp, nhưng chưa nói rõ thời điểm khi nào mới “phổ cập” được hệ sinh thái của mình.

Một vấn đề nữa mà BYD phải đối mặt khi đến thị trường Việt Nam là hãng xe này phải giải quyết vấn đề chất lượng xe khi khách hàng khi trước đó các mẫu xe BYD do Trung Quốc sản xuất được vận chuyển đến châu Âu, Trung Đông và Nam Á đang gặp phải vấn đề về chất lượng.

Tiếp đến là tại Việt Nam, BYD hiện đã giới thiệu Atto 3, Seal, Dolphin, M6, Han và SUV cỡ D có tên BYD Tang. Từ tên gọi của sản phẩm đến chiến lược liên tục giảm giá gây tranh cãi bằng mọi cách của BYD thời gian qua, người tiêu dùng Việt Nam cũng băn khoăn trước câu hỏi liệu BYD có giảm giá mạnh như tại Thái Lan không khi thị trường Việt Nam vẫn duy trì mức giá khá cao cho các dòng xe tương tự ở Thái Lan.

Đáng chú ý, BYD có thể lập nhiều kỷ lục nhưng trải qua một thời gian vào Việt Nam, doanh số thực sự của các dòng xe BYD được bán ra tại thị trường Việt vẫn là một “bí ẩn” vì hãng không công bố.

Với rất nhiều yếu tố từ tâm lý e ngại của người tiêu dùng, tham gia thị trường muộn, không xây nhà máy mà chủ yếu nhập khẩu, vấn đề giá bán gây nhiều tranh cãi trên thị trường quốc tế và chưa có kế hoạch phát triển hệ thống trạm sạc riêng cho thị trường Việt dù mới đây hãng xe này công bố một công nghệ mới sạc siêu nhanh, BYD rõ ràng chưa cho thấy một cam kết lâu dài như một số đồng hương khác đang tiến vào Việt Nam. Do đó, việc BYD gặp khó trong việc khiến người tiêu dùng Việt sẵn sàng cân nhắc “móc hầu bao” trong khi họ còn có những sự lựa chọn khác an toàn hơn cũng không phải điều quá khó hiểu. Rõ ràng để thuyết phục được khách hàng, người tiêu dùng cho rằng BYD Việt Nam cần một chiến lược cho thấy sự thiện chí và nghiêm túc lâu dài với một thị trường mới thay vì chỉ là bến đỗ tạm thời.