Vốn đầu tư công tắc nghẽn vì chờ dự án “đủ thủ tục”

Theo báo cáo tình hình thanh toán vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước tháng 3/2024, ước thực hiện tháng 4 kế hoạch năm 2024 do Bộ Tài chính vừa công bố, ước thanh toán từ đầu năm đến ngày 30/4/2024 là 115.906,9 tỷ đồng, tương ứng 16,41% tổng kế hoạch (đạt 17,46% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao), nhỉnh hơn khi so sánh cùng kỳ năm 2023 về tỷ lệ (đạt 14,66% tổng kế hoạch và đạt 15,65% kế hoạch Thủ tướng giao) song tương đương về số tiền giải ngân tuyệt đối (110.634 tỷ đồng).

NHIỀU ĐƠN VỊ Ì ẠCH, KÉO LÙI TỶ LỆ GIẢI NGÂN CẢ NƯỚC

Năm 2024, kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước được Thủ tướng giao cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương là 663.807 tỷ đồng, bao gồm vốn ngân sách trung ương là 231.458 tỷ đồng và vốn ngân sách địa phương là 432.249 tỷ đồng.

Trong đó, vốn ngân sách trung ương bố trí cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án cao tốc, liên vùng, đường ven biển, dự án trọng điểm khác lên đến 99.358 tỷ đồng; dự án, nhiệm vụ thuộc 3 chương trình mục tiêu quốc gia là 27.220 tỷ đồng.

Như vậy, tổng kế hoạch giao năm 2024 gồm kế hoạch Thủ tướng giao, kế hoạch vốn cân đối địa phương giao tăng (42.400 tỷ đồng) và kế hoạch các năm trước chuyển sang (25.948,7 tỷ đồng) lên tới 732.155,15 tỷ đồng.

Về tình hình triển khai phân bổ chi tiết kế hoạch vốn, Bộ Tài chính cho biết tổng số vốn đã phân bổ là 685.038,5 tỷ đồng, đạt 103,2% kế hoạch vốn Thủ tướng giao (663.807 tỷ đồng).

Nếu không tính số kế hoạch vốn các địa phương giao tăng thì số vốn chưa phân bổ chi tiết là 21.168 tỷ đồng, chiếm 3,19%. Tính đến cuối tháng 4/2024 còn 21/44 bộ, cơ quan trung ương và 31/63 địa phương chưa phân bổ hoặc phân bổ chưa hết kế hoạch vốn.

Một số đơn vị giải ngân khả quan cũng được Bộ Tài chính điểm tên, đó là: Đài truyền hình Việt Nam (73,48%), Bộ Xây dựng (41,44%), Bộ Giao thông vận tải (25,64%), Long An (38,25%), Phú Thọ (32,25%)…

Theo thống kê, có 7/44 bộ, cơ quan trung ương và 35/63 địa phương có tỷ lệ ước giải ngân đạt trên mức bình quân chung của cả nước.

Nêu rõ một số khó khăn ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân các dự án, Bộ Tài chính cho biết việc chưa phân bổ một lượng vốn tương đối lớn và hơn 50% đơn vị chưa phân bổ hết vốn đã ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2024.

Theo ghi nhận, một số bộ, cơ quan trung ương, địa phương phân bổ chi tiết cho các dự án không đủ điều kiện, chưa tuân thủ nguyên tắc phân bổ theo quy định do chưa có quyết định phê duyệt dự án, lũy kế vốn vượt kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Bên cạnh đó, các địa phương chậm trễ bố trí vốn đối ứng với các dự án có hỗ trợ từ ngân sách trung ương, đặc biệt là dự án quan trọng quốc gia, dự án trọng điểm, dự án liên vùng. Vì vậy, Bộ Tài chính có văn bản kiểm tra phân bổ, nhận xét chi tiết đến từng bộ, cơ quan trung ương và địa phương để điều chỉnh, hoàn thiện.

VƯỚNG MẮC VÌ CHẬM BÀN GIAO MẶT BẰNG VÀ THIẾU VẬT LIỆU

Nhiều vướng mắc, tồn tại trong thời gian dài được Bộ Tài chính và các bộ, chuyên ngành báo cáo nhưng đến nay vẫn ngổn ngang chưa được tháo gỡ.

Nổi bật là vướng mắc về cơ chế giao một địa phương làm cơ quan chủ quản thực hiện dự án giao thông đường bộ qua nhiều địa phương; quy định về trình tự lập, thẩm định kế hoạch đầu tư công hàng năm; thẩm quyền quyết định thời gian bố trí vốn tại Điều 52, Điều 56 Luật Đầu tư công và trình tự, thủ tục điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm vốn ngân sách nhà nước theo Điều 46 Nghị định số 40/2020/NĐ-CP ngày 6/4/2020...

Theo báo cáo của Bộ Giao thông vận tải và các địa phương, trong quá trình triển khai thực hiện, một số dự án quan trọng quốc gia đang gặp không ít khó khăn. Đối với công tác giải phóng mặt bằng hiện nay, tiến độ tại một số dự án thành phần thuộc dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021-2025, dự án Biên Hòa - Vũng Tàu, dự án Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột chậm hơn so với yêu cầu của Chính phủ và Thủ tướng.

Công tác di dời hạ tầng kỹ thuật, nhất là đường điện cao thế còn nhiều khó khăn, chậm trễ. Đến nay, vẫn chưa hoàn thành việc chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng, đất lúa dự án cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2, dự án Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột.

Về vật liệu xây dựng cung ứng cho thi công, việc triển khai đồng thời nhiều dự án giao thông lớn trong cùng khu vực dẫn tới tình trạng khan hiếm, đặc biệt là vật liệu đất đắp, cát, đá... với các dự án tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Việc triển khai cơ chế đặc thù về khai thác vật liệu xây dựng thông thường còn nhiều khó khăn, vướng mắc.

Theo báo cáo của Ban Quản lý dự án Mỹ Thuận, trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long có 3 mỏ được bàn giao vẫn chưa thể khai thác do người dân phản đối. Dù ngày 12/4/2024, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Long chủ trì đối thoại với các hộ dân khu vực khai thác để giải thích, vận động, thuyết phục nhưng không đạt được kết quả mong muốn nên các nhà thầu vẫn chưa xác định được thời gian khai thác.

Để có thể hoàn thành “đại dự án” vào cuối năm 2025, sớm phát huy hiệu quả đầu tư dự án theo chỉ đạo của Thủ tướng, các gói thầu phải hoàn thành công tác đắp gia tải xử lý nền đất yếu trong tháng 6/2024 nên việc sớm đưa vào khai thác các mỏ trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long nhằm đảm bảo nguồn cung vật liệu cát là điều kiện tiên quyết để hoàn thành dự án đúng tiến độ.

CHÚ TRỌNG CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ

Những năm gần đây, Chính phủ đẩy mạnh giải ngân đầu tư công bởi đây là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đóng vai trò bù đắp cho các động lực tăng trưởng khác đang hụt hơi.

Riêng năm 2023, giải ngân vốn đầu tư công đạt kết quả cao nhất về quy mô với 663 nghìn tỷ, tăng 22% so với năm trước, điều này là kết quả cho sự nỗ lực của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương.

Tuy nhiên, bằng các mô hình nghiên cứu thực nghiệm, nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Kinh tế Quốc dân trong báo cáo gần đây chỉ ra mối tương quan thuận chiều giữa tổng vốn đầu tư, vốn đầu tư tư nhân và vốn FDI với tổng sản phẩm địa bàn (GRDP) bình quân đầu người cấp tỉnh, thế nhưng, điều đáng ngạc nhiên là đầu tư công lại có ảnh hưởng tiêu cực đến tăng trưởng GRDP bình quân đầu người (dù chỉ ở mức ý nghĩa thống kê thấp).

GS.TS. Tô Trung Thành, Trưởng phòng Phòng Quản lý Khoa học, đại diện nhóm nghiên cứu Đại học Kinh tế Quốc dân, cho rằng kết quả này có thể phản ánh việc chất lượng đầu tư công còn thấp và việc phân bổ nguồn vốn không hiệu quả. Vấn đề chất lượng và hiệu quả cần được chú trọng hơn là quy mô thực hiện đầu tư công.

Thực tế cho thấy dù giải ngân kỷ lục năm 2023 nhưng kết quả giải ngân 13 tháng kế hoạch năm do Bộ Tài chính thống kê cho thấy còn 56/115 đầu bộ và địa phương có kết quả giải ngân ước 13 tháng thấp hơn bình quân của cả nước, trong đó, có nhiều bộ, cơ quan trung ương có tỷ lệ giải ngân rất thấp; thậm chí 16 bộ, cơ quan trung ương chỉ giải ngân được dưới 30%...

Nội dung bài viết được đăng tải trên Tạp chí Kinh tế Việt Nam số 19-2024 phát hành ngày 06/05/2024. Kính mời Quý độc giả tìm đọc tại đây: 

https://postenp.phaha.vn/chi-tiet-toa-soan/tap-chi-kinh-te-viet-nam