Sáng ngày 7/11, dưới sự chủ trì và điều hành của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội tiếp tục tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Các vấn đề liên quan tới dự án PPP giao thông tiếp tục được các đại biểu tranh luận.
VÌ SAO NÂNG VỐN NHÀ NƯỚC VẪN KHÓ HÚT NHÀ ĐẦU TƯ PPP?
Phát biểu tranh luận với Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải về thu hút đầu tư tư nhân trong các dự án PPP, đại biểu Phạm Thúy Chinh, Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang bày tỏ không đồng tình với ý kiến cho rằng, chỉ cần nâng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào các dự án PPP là sẽ thu hút được các nhà đầu tư tư nhân.
Bởi nếu quá tập trung vào việc nâng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào các dự án PPP sẽ dễ trở thành một hình thái khác của đầu tư công.
"Do đó, một trong những việc Nhà nước cần làm là đảm bảo thực hiện đúng những cam kết của mình trong các dự án PPP", bà Chinh khẳng định.
"Các nghĩa vụ này được thực hiện thông qua việc Nhà nước sẽ mua lại dự án trong trường hợp do lỗi của Nhà nước, bảo đảm cam kết cân đối vốn, chia sẻ khi giảm doanh thu. Các vấn đề này đã được quy định tại Luật PPP. Khi và chỉ khi Nhà nước thực hiện đầy đủ các cam kết của mình, mới thu hút được đầu tư tư nhân".
Ngoài ra, bà Chinh cho rằng cần tránh tình trạng chỉ chú trọng giai đoạn xây dựng công trình mà chưa bao quát toàn bộ vòng đời dự án; tránh xu hướng đầu tư PPP như đầu tư công và đầu tư tư nhân thuần túy.
Cùng mối bận tâm về vốn Nhà nước tham gia dự án PPP, Đại biểu Vũ Tiến Lộc, Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội dẫn lại lời Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải rằng các nước không quy định tỷ lệ vốn Nhà nước mà tùy theo tính chất dự án, còn ở Việt Nam, Nhà nước tham gia tối đa 70%. "Tôi nghĩ rằng cần căn cứ vào tính chất từng dự án, trong từng giai đoạn để quyết định tỷ lệ vốn Nhà nước bao nhiêu là phù hợp. Như vùng khó khăn, xa xôi, vốn Nhà nước cần tham gia nhiều", ông Lộc nêu quan điểm.
Bên cạnh đó, Đại biểu Vũ Tiến Lộc đề nghị Chính phủ kiến nghị Quốc hội sửa Luật PPP để phù hợp thực tiễn, không chỉ trong lĩnh vực giao thông mà y tế, giáo dục cũng đang bế tắc. "Với dự án PPP trong một số lĩnh vực có thể chỉ 10 tỷ, 20 tỷ đồng cũng là phù hợp, nhất là lĩnh vực y tế, giáo dục", ông Lộc cho biết.
Trả lời ý kiến tranh luận về giải pháp thu hút đầu tư vào dự án PPP, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng, cho biết vừa qua, sau khi ban hành Luật PPP, chúng ta chưa thu hút được nhiều doanh nghiệp tham gia các dự án PPP.
Theo Bộ trưởng, hiện nay cả nước, về đầu phương tiện có 5,2 triệu ô tô, riêng Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh chiếm xấp xỉ 50%, do phân bổ không đồng đều nên việc thu hút vốn vào dự án PPP khó khăn.
Đáng nói, từ những năm 2016 có khoảng 70 dự án PPP nhưng hiện nay nhiều dự án đang có vướng mắc chưa thể tháo gỡ, ảnh hưởng đến niềm tin của doanh nghiệp.
Bên cạnh đó, nhiều hợp đồng, dự án BOT đến thời điểm phải tăng phí nhưng chưa được phép vì điều hành giá, chỉ số CPI nên doanh nghiệp cũng phải hy sinh, nhiều dự án cũng chưa thể hoàn vốn.
"Đằng sau doanh nghiệp là ngân hàng, khi các tổ chức tín dụng thấy rủi ro thì rất ngại tham gia vào dự án. Nếu không có ngân hàng tham gia, các dự án PPP không thể thực hiện được vì đây đều là những dự án yêu cầu nguồn vốn lớn",
Đồng ý với ý kiến của đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Giang, Bộ trưởng cho rằng một trong những yếu tố thu hút đầu tư của doanh nghiệp vào các dự án PPP là tăng tỷ lệ vốn nhà nước nhưng đó không phải là yếu tố quyết định. Theo kinh nghiệm từ một số quốc gia, nhiều nước không khống chế tỷ lệ vốn Nhà nước tham gia vào dự án, có những dự án tốt có khả năng thu hồi vốn, lưu lượng cao, Nhà nước chỉ tham gia 20 - 30%.
Về giải pháp, Bộ trưởng cho biết Bộ Giao thông vận tải đang từng bước nghiên cứu, phối hợp với các bộ, ngành để tham mưu cho Chính phủ và Quốc hội. Điều quan trọng là cần thay đổi tư duy khi mời gọi đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông.
Do đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, sắp tới, Bộ Giao thông vận tải sẽ chuẩn bị hoàn thiện các điều kiện để cùng các địa phương tổ chức hội nghị xúc tiến kêu gọi đầu tư vào kết cấu hạ tầng giao thông.
"Đồng thời, cần đầy mạnh thu hút nguồn vốn doanh nghiệp thông qua triển khai nhượng quyền thu phí, đấu giá quyền thu phí. Nhiều dự án có khả năng thực hiện, doanh nghiệp tham gia vào giai đoạn sau và Nhà nước có thể rút vốn đầu tư dự án hạ tầng giao thông khác", Bộ trưởng nhấn mạnh.
"CHIM SẺ HOANG MANG THÌ ĐẠI BÀNG LO LẮNG"
Liên quan đến giải pháp xử lý 8 dự án BOT bất cập, tranh luận với Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng, Đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cho rằng việc đàm phán sẽ giảm lợi nhuận của chủ đầu tư và ngân hàng.
"Do đó, đây sẽ là cuộc đàm phán không cân bằng vì bản chất của ngân hàng là kinh doanh vốn, nếu giảm lợi nhuận thì họ có đứng vững được hay không. Còn doanh nghiệp khi đầu tư bỏ tiền đồng, thu tiền hào, kỳ vọng lợi nhuận trong tương lai, như vậy, liệu có ảnh hưởng niềm tin của họ hay không? Chim sẻ hoang mang thì đại bàng lo lắng, nên cần rất cân nhắc giải pháp này".
Do đó, đại biểu đề nghị dùng ngân sách nhà nước mà Bộ Giao thông vận tải được phân bổ để cơ cấu, hỗ trợ dự án phải dừng kinh doanh sớm.
"Nếu không hỗ trợ được một lần, một năm thì có thể chia thành lộ trình, chia làm nhiều năm, nhiều lần nhưng cần công bố công khai, còn hơn là im lặng, không giải trình, giải thích vì sẽ làm hoài nghi tính hiệu quả hiệu lực Nghị quyết Quốc hội", ông Huân nhấn mạnh.
Về vấn đề này, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng khẳng định Bộ Giao thông vận tải đang làm việc sát sao với nhà đầu tư, ngân hàng trên nguyên tắc là lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ. Các cơ quan đang nghiên cứu để nhà đầu tư thu hồi được vốn.
"Không thể ấn định rằng nhà đầu tư không có lãi hay ngân hàng phải miễn lãi toàn bộ", ông Thắng khẳng định. Trong 8 dự án này, Bộ Giao thông vận tải đề xuất dùng ngân sách mua lại 5 dự án, còn 3 dự án được hỗ trợ dưới 50% theo quy định pháp luật.
Trao đổi tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Minh Trang (Vĩnh Long) cũng lo ngại sau khi hoàn thành và đưa vào khai thác các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam, các dự án BOT trên tuyến Quốc lộ 1A sẽ bị san tải lưu lượng. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến phương án tài chính của các nhà đầu tư.
"Vậy có bao nhiêu dự án BOT ảnh hưởng, đề nghị Bộ trưởng đề xuất giải pháp để giải quyết tốt các vấn đề trên nhằm đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người dân và doanh nghiệp", bà Trang nêu câu hỏi chất vấn.
Theo Bộ trưởng, qua theo dõi cho thấy có một số dự án BOT dọc đường Quốc lộ 1 bị giảm lợi nhuận, có dự án giảm tới 70 - 80%.
Cụ thể, khi khánh thành Quốc lộ 45 - Nghi Sơn, Phan Thiết - Dầu Giây - Vĩnh Hảo, Bộ Giao thông vận tải ghi nhận hai dự án bị ảnh hưởng lớn là tại Phan Thiết giảm 77,6%, Đồng Nai sụt giảm 86,2% doanh thu.
Khi có đường cao tốc mới, nhanh, thuận tiện, không ùn tắc lại không mất phí, đương nhiên các phương tiện đổ dồn vào lưu thông.
Vì vậy, Bộ Giao thông vận tải sẽ tham mưu, trình Chính phủ ban hành chính sách thu phí đường cao tốc Nhà nước đầu tư để đảm bảo lưu lượng hài hoà giữa các tuyến đường, lợi nhuận cho các dự án BOT.
“Dự kiến có 14 dự án BOT bị ảnh hưởng và phân lưu, do đó, Bộ Giao thông vận tải đang theo dõi sát sao để các dự án này đi vào vận hành, căn cứ vào mức độ sụt giảm doanh thu, hợp đồng BOT đã ký kết và các quy định để có kiến nghị, đề xuất với Quốc hội, Chính phủ”, Bộ trưởng khẳng định.
Trước đó, Bộ Giao thông vận tải đã đàm phán với nhà đầu tư, ngân hàng bố trí vốn nhà nước để thanh toán cho nhà đầu tư, chấm dứt hợp đồng trước hạn đối với 5 dự án; sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước đối với 3 dự án. Dự kiến, nguồn vốn nhà nước để xử lý 8 dự án BOT này khoảng 10.340 tỷ đồng.
Cụ thể, 5 dự án dự kiến chấm dứt hợp đồng BOT trước hạn gồm: Tuyến tránh phía Tây TP Thanh Hóa; cầu đường sắt Bình Lợi; đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo nâng cấp quốc lộ 3; đường Hồ Chí Minh; cải tạo quốc lộ 91 TP Cần Thơ. Còn lại 3 dự án dự kiến sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước gồm: BOT cầu Ba Vì - Việt Trì; BOT cầu Thái Hà và BOT hầm Đèo Cả.
Google translate